Behandeling bij verslaving

We spreken van verslaving wanneer iemand niet zonder een bepaald middel kan. Het kan hierbij om een geestelijke afhankelijkheid gaan of om een lichamelijke afhankelijkheid. Verslaafden hebben een steeds hogere dosis van de stof nodig om het gewenste effect te bereiken. Als het middel niet regelmatig ingenomen wordt, ervaart men bovendien ontwenningsverschijnselen.

Verslaving aan bepaalde stoffen behoort tot een van de meest voorkomende ­psychiatrische stoornissen, maar bij minder ernstige vormen van gebruik ligt de prevalentie nog hoger. Samen met anorexia nervosa behoort verslaving tot de psychiatrische stoornissen met het hoogste sterftecijfer. Dit komt vooral door de lichamelijke complicaties bij langdurig gebruik van verslavende stoffen, maar soms ook door andere psychiatrische complicaties. In Nederland zijn rond de 2 miljoen mensen verslaafd, en 1.616.000 (80,8%) hiervan zijn verslaafd aan legale middelen zoals alcohol, tabak en slaap- en kalmeringsmiddelen.

Van sommige verslavingen kom je makkelijker af dan van andere, maar je lichaam zal hoe dan ook moeten wennen aan het feit dat je het middel niet meer tot je neemt. Je mag met sommige verdovende middelen ook niet zomaar ophouden met gebruik, je lichaam moet langzaam kunnen wennen en dat kan met behulp van bepaalde medicijnen. Je hebt echter ook geestelijke begeleiding nodig om terugvallen te voorkomen.

Welke soorten verslavingen zijn er?

We kunnen verslaafdheid grofweg indelen in twee typen, namelijk de verslaving aan stoffen/middelen en de verslaving aan gedrag/handelingen. Hieronder vind je een korte beschrijving van de meest voorkomende:

• Drugsverslaving: Wanneer je regelmatig drang hebt naar drugs en wanneer je in afwezigheid ervan negatieve gevoelens krijgt of vervelende lichamelijke symptomen, dan ben je waarschijnlijk verslaafd.
• Alcoholverslaving: Eénvan demeest voorkomende verslavingen isalcoholisme. Bij een alcoholverslaving kan het gevaarlijk zijn om plotseling geen alcohol meer te drinken. Medische begeleiding is dan nodig.
• Gokverslaving: Gokverslaving is een compulsieve stoornis die je steeds weer opnieuw laat gokken. Je hebt geen controle over je gedrag en dat resulteert in overmatig gokgedrag.
• Internet- en gameverslaving: Een internet- of gamingstoornis is een stoornis die wordt gekenmerkt door weinig tot geen controle over game- of internetgewoonten.
• Seksverslaving: Seks is een natuurlijke drug, maar mensen die veel behoefte aan seks hebben, hebben niet per se een seksverslaving. Pas als je dwangmatig bezig bent met seks, het gebruikt om te ontsnappen aan de werkelijkheid en de controle over je gedrag verliest, dan spreken we van een seksverslaving.
• Eetverslaving: De meest bekende eetstoornissen zijn anorexia, boulimia en BED (Binge Eating Disorder). Mensen die lijden aan een eetstoornis zijn geobsedeerd door eten en gewicht.

Wat zijn de fasen van verslavingsbehandeling?

1. Erkenning van het probleem: Erkenning is de eerste stap naar genezing. Je durft onder ogen te zien dat jouw dagelijkse leven wordt beheerst door drugs, alcohol, seks of medicijnen. Je accepteert dat je niet kan stoppen met de inname van bepaalde middelen of met bepaalde handelingen.
2. Ontgifting: Het lichaam moet ontgiften en moet zich ontdoen van het middel waaraan je verslaafd bent. We noemen dat detoxificatie. Bij detoxificatie is er medische begeleiding nodig en dat kan in een kliniek, maar ook thuis.
3. Rehabilitatie: Iemand die herstellende is van een verslaving heeft nog steeds professionele hulp nodig, ook met andere onderliggende problematiek. Er zullen namelijk ingrijpende veranderingen moeten plaatsvinden, want de patiënt moet voor een goed herstel: zijn verslaving en psychische problemen een plekje geven
   • zichzelf veerkrachtig opstellen
   • een positieve identiteit ontwikkelen
   • sterk worden door zelfmanagement van zijn verslaving
   • zijn sociale rol veranderen en dus een nieuwe positieve sociale rol vinden.
4. Onderhoud / Langdurige zorg: Het fysiek afkicken van verslavende middelen duurt zo’n 1 à 2 weken, maar het behandelen kan 3 maanden tot een jaar in beslag nemen. Je wordt samen met je vrienden en familie voorbereid op een leven zonder verslaving. Je krijgt handvatten mee en kunt dus goed met je verslaving én met een eventuele terugval omgaan. Indien je nog extra hulp nodig hebt, kunnen gz psychologen je bijstaan.

Wat zijn de behandelingsopties bij verslaving?

Om te genezen van een lichamelijke of geestelijke verslaving, kunnen we gebruik maken van diverse behandelingsopties. Elke behandeling start echter met ontgifting, want eerst moet de verslavende stof het lichaam uit. Ontgifting duurt enkele dagen tot weken.

Medische detoxificatie

Iemand kan naast gesprekken en therapieën ook medicijnen voorgeschreven krijgen als aanvulling. Deze worden voor korte tijd verstrekt en afgebouwd. Voor het afkicken van een drug wordt Methadon gebruikt, bij verslavende stoffen als heroïne Naltrexon en bij alcoholverslaving Chloordiazepoxide.

Als iemand bovendien last heeft van bijvoorbeeld depressie of ADHD, kan hij daar ook medicijnen voor krijgen. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat verslaving en psychiatrische problemen het beste tegelijk behandeld kunnen worden.

Medicamenteuze behandeling

Medicamenteuze behandeling, of farmacotherapie, verwijst naar het gebruik van andere middelen dan drugs of medicijnen voor de behandeling of preventie van ziekte of verslaafdheid. Men behandelt met zalf, crème en lotion, maar ook met tabletten.

Psychotherapie

Bij het behandelen van verslaafdheid kunnen er diverse vormen van psychotherapie worden toegepast (denk aan cognitieve gedragstherapie – waarbij patiënten leren omgaan met negatieve gedachten – dialectische gedragstherapie – die helpt bij ernstige borderline en zelfdestructief of suïcidaal gedrag – ACT therapie – waarbij je werkt aan mentale veerkracht en leert begrijpen wat echt belangrijk is voor jou – en schematherapie – waarbij je leert hardnekkige patronen te veranderen).

Zelfhulpgroepen

Voor zowel alchohol- als drugsverslaafden bestaan er zelfhulpgroepen (zoals Anonieme Alcoholisten voor alcoholisten en Narcotics Anonymous voor drugsverslaafden) die erg nuttig kunnen zijn en waarbij je met gelijkgestemden ervaringen kunt delen.

Residentiële behandeling / Rehabilitatiecentra

Het kan zijn dat een ambulante behandeling voor een verslaafde niet voldoende is. Het is dan beter om te kiezen voor een behandeling in een rehabilitatiecentrum. Je volgt dan een intensief behandelprogramma en na afloop heb je ambulante nazorg. Sommige centra bieden na de opname nazorg in een Safe House.

Tips voor het kiezen van de juiste behandeling

Het kiezen van de juiste behandeling hangt af van de mate van verslaving en hoe het leven van een verslaafde eruit ziet. Soms kan thuisbehandeling goed werken, maar soms kan iemand beter naar een rehabilitatiecentrum voor verslavingszorg gaan voor een dagbehandeling of voor een klinische opname.

Behandelingen die goed kunnen werken zijn:

• Psychosociale en psychotherapeutische hulpverlening, ofwel behandeling door het voeren van gesprekken om gebruik te ondermijnen of onder controle te krijgen. Denk aan gedrags-, relatie- en gezinstherapie, groepstherapie en maatschappelijke begeleiding.
• Behandeling (van korte duur) met medicijnen tegen ontwenningsverschijnselen, maar wel alleen als aanvulling op gesprekken.
• Hulp van andere verslaafden in zelfhulpgroepen, zoals AA.
• Harddrugs verslaafden die echt niet willen of kunnen stoppen, kunnen hulp krijgen om de schade aan hun gezondheid enigszins te beperken. Aan hen wordt Methadon, schone spuiten, voeding en onderdak verstrekt.

Leven na de behandeling

Wanneer de rehab eindigt en de overgang naar het gewone leven begint, heeft men een goede dagelijkse structuur nodig dat vertrouwen en vastigheid geeft. De eerste tijd na de behandeling kan zonder structuur namelijk rusteloos, doelloos en overweldigend zijn.

Strategieën voor terugvalpreventie kunnen zijn:

• Ontwikkelen van gezonde hobby’s
• Beoefenen van mindfulness
• Leren om triggers te herkennen

Als je groepstherapieën bijwoont die jou in contact brengen met mensen die ook verslavingservaringen hebben gehad, dan kan dat jou helpen je doelen te bereiken. Dit kan je behoeden voor een terugval, maar ook familie of andere naasten die voor je klaar staan als het even wat minder gaat zijn goud waard.

Veelgestelde vragen over behandeling bij verslaving