Mentale gezondheid: Betekenis, verbeteren en hulp.

Mentale gezondheid omvat alles wat met psychologisch, emotioneel en gedragsmatig welzijn te maken heeft en speelt een grote rol in de manier waarop we ons voelen, denken en gedragen.

Een goede geestelijke gezondheid betekent niet noodzakelijk de afwezigheid van een gediagnosticeerde mentale of cognitieve aandoening. In plaats daarvan heeft het wel te maken met ons vermogen om te leren, onze emoties te uiten en te beheersen, goede relaties te koesteren en hoe we omgaan in onzekere tijden.

Als je je zowel psychisch als fysiek goed voelt, functioneer je beter. Je ervaart minder somberheid, depressie en stress, en staat positiever in het leven. Je mentale gezondheid wordt bepaalt door je zelfvertrouwen, eigenwaarde en goed om weten te gaan met emoties. Het versterken van je mentale gezondheid betekent het versterken van emotionele, sociale en cognitieve vaardigheden.

Inhoud

Wat is een geestesziekte?

Leven met geestelijke gezondheidsproblemen kan een moeilijke en vaak slopende zaak zijn. Meestal hebben zulke stoornissen een duidelijk negatieve invloed op stemming, gedachten en emotioneel en cognitief welbevinden in het algemeen.

We voelen ons allemaal wel eens verdrietig of angstig: het is een menselijke emotie. Maar voor wie aan een mentale aandoening lijdt, gaan deze negatieve gedachten, gedragingen of impulsen niet weg. Ze worden vaak erger en hebben uiteindelijk zo’n invloed op iemands leven dat hij moeite heeft met dagelijkse taken en er zelfs niet meer in slaagt ze uit te voeren.

Wat zijn de eerste tekenen van psychische stoornissen?

Als je je zorgen maakt over de mentale gezondheid van een geliefde, is het soms moeilijk om lichaamstaal of gedragingen op te pikken die ongewoon zijn.

Een mogelijkheid kan zijn om je geliefde te benaderen en te proberen het onderwerp geestelijke gezondheid te bespreken. Dit doen is beter dan helemaal niets doen. Pas als dit geen zoden aan de dijk zet, kunnen we je aanraden om te kijken of je professionele hulp kunt zoeken.

Als sommige van de tekenen die we hieronder opgesomd hebben over een korte periode verschijnen, kan dat wijzen op het begin van een psychische aandoening. De tekenen zijn:

Een verandering in het slaappatroon
Vaak van weinig energie
Afstand nemen van hobby’s of mensen waar ze normaal van opbloeien
Futloosheid
Gebrek aan motivatie
Toenemend gebruik van drugs (recreatief, tabak, alcohol)
Geen contact meer lijken te hebben met hun emoties
Onvermogen om dagelijkse taken uit te voeren (werken of koken)
Vaak opduikende zorgelijke herinneringen/gedachten
Een verlangen tot zelfbeschadiging
Stemmen horen die er niet zijn
Dingen zien die er niet zijn

Welke geestesziekten bespreken we bij Afkickkliniek info?

De psychische aandoeningen waarvoor we momenteel informatie bieden, zijn onder andere:

Welke interventies zijn er?

1. Opname

Om problemen met je mentale gezondheid te laten behandelen, kun je kiezen voor een opname in een kliniek. Hierbij krijg je de kans om afstand te nemen van je dagelijkse problemen en kun je je compleet richten op je herstel. We snappen dat het niet voor iedereen een fijn idee is om uit de eigen, vertrouwde omgeving te moeten stappen. Ook al is een verblijf in een opname afdeling niet altijd even makkelijk, staat er veel tegenover en kun je je psychische gezondheid en leven over het algemeen weer terug op de rails krijgen.

2. Poliklinisch

Bij poliklinische interventies zul je gedurende een periode frequent een op een gesprekken hebben en oefeningen doen met de betrokken behandelaar . Een voorbeeld van zo’n behandeling is cognitieve gedragstherapie.

3. Dagopvang

Dagopvang is voor mensen die thuis blijven wonen en ondersteunende begeleiding nodig hebben van professionals om in hun eigen omgeving goed te kunnen blijven functioneren. Afhankelijk van de ernst van je mentale gezondheidsproblemen kun je een aantal dagen in de week de dagopvang bezoeken voor interventies en activiteiten die begeleid worden door professionals.

Welke soorten psychotherapie zijn er?

Hieronder beschrijven we de verschillende soorten psychotherapie.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een aanpak waarbij gedragstherapie en gesprekstherapie worden gecombineerd. De cognities van mensen staan centraal: hun gedachten, meningen, fantasieen en herinneringen. De client leert negatieve gedachtes anders te interpreteren, waardoor de persoon niet alleen positiever om zal gaan met (uitdagende) situaties, maar ook een objectievere kijk krijgt op de eigen gevoelens en ervaringen. Negatieve gevoelens en gedachten verdwijnen en het gedrag zal veranderen.

Dialectische gedragstherapie

Dialectische gedragstherapie (DGT) is een vorm van behandeling die zich specifiek richt op ernstige persoonlijkheidsstoornissen, waaronder borderline persoonlijkheidsstoornis. DGT is een alternatief voor CGT. DGT is voornamelijk gericht op het leren omgaan met cognities en emoties, waarbij CGT meer gefocust is op de veranderingen van de inhoud van cognities.

Gezinstherapie

Gezinstherapie, ook wel systeemtherapie genoemd, is een aanpak die zich richt op wat zich afspeelt tussen gezinsleden. Hierbij is de aandacht dus niet zozeer op de patient gericht. Verder wordt er aandacht besteed aan het effect van de specifieke psychische klachten op de relatie tussen gezinsleden en van de relatie op de aandoening. Een burn out geeft bijvoorbeeld andere complicaties dan wanneer er sprake is van een dwangstoornis.

Groepstherapie

De betekenis van groepstherapie is, zoals de naam al verklapt, therapie in groepsverband. Deze groep komt een of meerdere keren per week bij elkaar voor een bijeenkomst, waarbij de groepsleden relevante onderwerpen bespreken onder begeleiding van professionals. Er is samenwerking tussen de groepsleden, maar er zal ook aandacht zijn voor de afzonderlijke deelnemers.

Welke medicijnen kunnen helpen bij psychische aandoeningen?

Als je eenmaal de eerste stap gezet hebt en een beroep gedaan hebt op een gezondheidswerker in verband met je psychische problemen, zijn er veel behandelingsmogelijkheden waaruit je kunt kiezen, zoals hierboven genoemd. Echter is er nog een mogelijkheid: namelijk medicatie.

Medicatie voor mentale gezondheidsproblemen kan alleen door een arts worden voorgeschreven en wordt pas toegediend nadat een beoordeling en psychologische evaluatie zijn afgerond. Het soort medicijn dat je voorgeschreven krijgt, varieert van persoon tot persoon en hangt af van de aard en de ernst van je psychische klachten.

De meest voorkomende vormen van medicatie om problemen met de mentale gezondheid te behandelen zijn:

Antidepressiva

Dit soort medicatie wordt meestal voorgeschreven voor de behandeling van depressie, OCD, PTSS en soms angststoornissen. Men gelooft dat het middel het niveau van hersenchemicaliën (neurotransmitters zoals serotonine) verhoogt, die in verband staan met emotie en stemming.

Volgens het Royal College of Psychiatrists laat tot 60 procent van de mensen die antidepressiva nemen een verbetering van de symptomen van depressie zien, tegenover minder dan 30 procent van de mensen die een placebo voorgeschreven krijgen. De verschillende soorten antidepressiva kunnen selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s), noradrenaline en specifieke serotonerge antidepressiva (NASSA’s) en serotonine-noradrenaline heropname remmers (SNRI’s) zijn. Tricyclische antidepressiva (TCA’s) worden nu alleen nog gebruikt voor de behandeling van de meest ernstige gevallen van depressie, en ook voor OCD en bipolaire stoornis.

Anti-angst tabletten

Anti-angsttabletten werken door gevoelens als angst, zorgen, paniekaanvallen en onrust te verminderen. Hoewel ze door een arts worden voorgeschreven, is het van cruciaal belang te onthouden dat anti-angsttabletten een angststoornis niet kunnen ‘genezen’, maar de persoon wel kunnen helpen met de symptomen om te gaan. Enkele voorbeelden zijn benzodiazepinen, Xanax, Valium, Klonopin, en Lorazepam.

Stemmingsstabiliserende medicatie

Dit zijn een soort psychiatrische geneesmiddelen die gericht zijn op de bestrijding van geestesziekten zoals bipolaire stoornis, ernstige en acute depressie, hypomanie en manie. Het gaat hierbij meestal om langdurige interventies, en mogen alleen voorgeschreven worden om ernstigere gevallen van geestesziekte te behandelen. Ze kunnen je ook worden aangeboden als je zwanger bent of borstvoeding geeft, of als andere, mildere antidepressiva in het verleden niet hebben gewerkt.

Hoe vaak komen psychische aandoeningen voor?

Onderzoek RIVM, Trimbos instituut en Amsterdam UMC (2017)

De laatste tijd is er steeds meer aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren. Uit cijfers van 2017 is gebleken dat het aantal jongeren (12-25 jaar) dat psychische klachten ervaart de afgelopen 10 jaar is gestegen van 7% naar 8%. Het Centraal Bureau voor de Statistiek maakte dit vorig jaar al bekend. De stijging is duidelijk te zien bij meisjes tussen de 14-17 jaar, vooral bij studenten van het mbo, havo en vwo. Ook jonge mannen vanaf 22 jaar oud laten een stijging zien. Dit bleek uit het onderzoek van het RIVM, Trimbos instituut en Amsterdam UMC, een inventarisatie die is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van VWS.

Cohortstudie RIVM (2020)

Ook de cohortstudie van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu – Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft de psychische gezondheid gemeten van onder andere jongvolwassenen en mensen in andere leeftijdsgroepen. Uit de nieuwe cijfers van deze studie (2020) zijn verschillende ontwikkelingen over tijd te zien.

Mentaal welbevinden

Wat mentale gezondheid betreft, gaf 4% van de deelnemers aan zich de afgelopen week zich vaak tot voortdured angstig te hebben gevoeld. Tien procent geeft aan vaak tot voortudrend stress te hebben gevoeld en 16% zegt vaak tot voortdurend slaapproblemen te hebben ervaren. Daarnaast blijkt dat hoe ouder de deelnemers, hoe beter de mentale gezondheid. Ouderen hebben over het algemeen dus minder problemen met hun geestelijke gezondheid in vrergelijking met de jeugd.

Eenzaamheid

Wat eenzaamheid betreft, gaf in meetronde 15 43% aan zich enigszins tot sterk eenzaam te voelen. Dit percentage was hoger (55%) voor de groep jongeren (16-24 jaar) dan voor ouderen (42-47%).

Mentale veerkracht

We spreken van mentale veerkracht als mensen op een positieve wijze omgaan met tegenslagen en stressvolle situaties. De meeste deelnemers tonen een zekere mate van mentale veekracht tijdens de coronacrisis.

Onderzoek CBS (2021)

Aan dit onderzoek van de CBS deden 10.000 respondenten van 12 jaar en ouder mee die een vragenlijst invulden over hun gevoelens. Op basis van de nieuwe cijfers van deze Gezondheidsenquete, blijkt dat jongeren van 12-18 jaar (7%) en 65-plussers (bijna 10%) het minst vaak problemen hebben met de mentale gezondheid. In de groep 18-40 jaar was zo’n 14% mentaal ongezond. In 2017 – 2020 was er voor alle leeftijdsgroepen geen verandering zichtbaar in mentale gezondheid. Er was ook gevonden dat meer vrouwen problemen met hun mentale gezondheid (14%) hebben dan mannen (9%).

Van januari – juni 2020 voelde 15% van de Nederlanders zich psychisch ongezond. Van eind 2020 tot en met het eerste kwartaal van 2021 verslechterde de geestelijke gezondheid gemiddeld. In het tweede kwartaal was een stabilisatie te zien, echter voelden een minder groot aantal mensen zich toen kalm.

Het CBS vroeg Nederlanders in 2020 ook of ze zich minder goed voelden dan voor de coronacrisis, en dat was inderdaad het geval.

In de afgelopen maanden (de eerste helft van 2021) ervoeren Nederlanders de laagste mentale gezondheid sinds de eerste meting van het CBS (2001). Jongvolwassenen in de leeftijd 18-25 jaar voelen zich het vaakst somber, vooral vergeleken met 2020.

In Nederland ontbreken er echter representatieve cijfers over het voorkomen, de ontwikkeling en de gevolgen van psychische klachten en stoornissen bij de groep jongeren tot 18 jaar, op grond van een diagnostisch instrument en volgens DSM criteria. De onderzoeken die zijn uitgevoerd, richten zich vooral op emotionele problemen die aan de hand van vragenlijsten zijn getest. De resultaten laten grote variaties zien.