Posttraumatische stress-stoornis (PTSS)

Als je iets engs of traumatisch meemaakt en dat niet goed kan verwerken, dan kun je een posttraumatische stressstoornis – PTSS- ontwikkelen. Een posttraumatische stress-stoornis is een langdurige, heftige stressreactie op een schokkende gebeurtenis. Traumatische ervaringen die gepaard gaan met intense angst en machteloosheid zetten je leven op z’n kop.

Het kan voelen alsof de traumatische ervaring of nare gebeurtenis je achtervolgt; je hebt nare dromen en flashbacks. Het wordt voor sommige mensen moeilijk om de dingen uit het dagelijks leven te blijven doen.

PTSS kan grote gevolgen met zich meebrengen. Je bent constant gestrest, voelt je extra waakzaam en je ervaart diverse lichamelijke klachten. Je ervaart daarnaast heftige emoties; je bent bang, boos en/of verdrietig. Je trekt je terug en verliest grip op je leven.

Gelukkig is een posttraumatische stress-stoornis vaak goed te behandelen.

Lees hier meer over mentale gezondheid

Wat is een posttraumatische stress-stoornis?

Is jou iets ergs overkomen? Misschien ben je slachtoffer van geweld geweest, heb je een ongeluk meegemaakt, of een andere traumatische gebeurtenis ervaren.

De diagnose PTSS wordt door een psycholoog of psychiater gesteld als je voldoet aan onderstaande twee criteria:

• Je hebt last van heftige klachten en ze gaan niet vanzelf weg
• De klachten zijn aanwezig terwijl de traumatische gebeurtenissen al langer dan vier weken geleden zijn gebeurd. In sommige gevallen komen de klachten pas jaren later.

PTSS heeft een grote impact op je leven. Het is ook voor de mensen om je heen, zoals je partner, familie, vrienden en collega’s moeilijk. Je wordt snel boos of hebt nergens zin in.

PTSS is een angststoornis; na de traumatische gebeurtenis blijft je angst bestaan. Je lichaam is continu alert op een gevaar dat niet meer aanwezig is waardoor je lichaam gestrest is. Je schrikt snel en je bent altijd waakzaam. Je kunt nachtmerries hebben die met je trauma te maken hebben, herbelevingen of je vermijd zaken die jou aan het trauma doen denken.

Symptomen posttraumatische stress-stoornis

Wat vooral kenmerkend is aan een posttraumatische stressstoornis is dat de traumatische ervaringen plotseling weer worden opgeroepen. Je voelt dan intense angst of je voelt je paniekerig; het voelt alsof je het trauma weer herbeleeft.

Psychische klachten die bij PTSS vaak voorkomen, lees je hieronder.

Spanning en verhoogde waakzaamheid

Je ervaart spanning en onrust, je huilt snel of wordt boos, wil schelden of slaan en je hebt woede uitbarstingen. Je hebt last van emoties die je niet kunt stoppen.

Angst

Je hebt last van negatieve gedachten en gevoelens. Je hebt ineens geen zin meer in de dingen die je vroeger zoveel vreugde gaven. Je schaamt je voor je situatie en zoekt daarom misschien minder contact met andere mensen.

Herbeleving

Je beleeft de traumatische gebeurtenis keer op keer opnieuw: in de vorm van nachtmerries, maar ook overdag in je gedachten en herinneringen. Je kunt hartkloppingen krijgen, gaan trillen of zweten. Soms is het een geur, een geluid of een voorwerp dat je herinnert aan die nare gebeurtenis.

Vermijding

Je gaat dingen doen om niet aan de gebeurtenis te hoeven denken, omdat je bang bent dat je in paniek raakt, of heel boos of verdrietig wordt. Je gaat situaties en misschien ook bepaalde mensen uit de weg.

Sommige slachtoffers grijpen naar alcohol, drugs, of andere middelen om bepaalde gevoelens of emoties niet te voelen. Verder kan iemand met PTSS ook last hebben van slaap- en concentratieproblemen of bijvoorbeeld heel heftig schrikken van dingen.

Oorzaken van PTSS

In de meeste gevallen wordt een posttraumatische stressstoornis veroorzaakt door het meemaken van een traumatische gebeurtenis.

Echter, niet iedereen die een traumatische gebeurtenis meemaakt, ontwikkelt PTSS. Waarom dit zo gaat, is niet goed te verklaren.

Voorbeelden van ervaringen die kunnen leiden tot een trauma:

• Mishandeling
• Oorlogsgeweld of een terroristische aanslag
• Natuurramp
• Vliegtuigongeluk of ernstig verkeersongeluk
• Aanranding of verkrachting
• Beroving met geweld

Naast het ervaren van een schokkende gebeurtenis, zijn er nog andere factoren die een rol spelen bij het ontwikkelen van en posttraumatische stressstoornis:

• Coping: de manier waarop jij als persoon omgaat met moeilijke gebeurtenissen
• Eerdere levenservaringen, zowel positief als negatief
• Jouw karaktereigenschappen, zoals temperament
• Aanleg voor het ontwikkelen van angstklachten en angststoornissen
• Steun die je na een traumatische ervaring vanuit je omgeving krijgt.

Gevolgen van PTSS

Een posttraumatische stressstoornis kan lichamelijke en mentale klachten tot gevolg hebben die een grote invloed hebben op het dagelijkse leven.

• Jezelf verzorgen: mensen kunnen door hun klachten minder goed voor zichzelf kan zorgen. Ook gaan ze bijvoorbeeld veel roken of alcohol drinken om zo veel mogelijk aan de nare herinneringen te ontsnappen.
• Iets begrijpen: ze hebben moeite om hun aandacht ergens bij te houden. Het wordt dan automatisch lastiger om nieuwe dingen te leren of te begrijpen.
• Jezelf verplaatsen: je vermijdt plaatsen en situaties die je aan de gebeurtenis doen herinneren. Dit kan het soms moeilijk maken om je van A naar B te verplaatsen.
• Dagelijkse activiteiten: je hebt moeite met slapen, waardoor je overdag weinig energie hebt om je dagelijkse dingen te blijven doen. En omdat je je aandacht er niet goed bij kunt houden, krijgt je ook moeite met studie of werk.
• Omgaan met andere mensen: je voelt je vaak onrustig, somber, gespannen of boos. Ook vind je het niet veel meer aan om met anderen dingen te doen, of heb je ineens geen zin meer in je geliefde hobby’s. Je bent misschien liever alleen en gaat jezelf isoleren.
• Meedoen aan de wereld in het algemeen: omdat je weet dat je op ieder moment een flashback kunt krijgen, maakt dat je angstig en gestrest en krijg je een gevoel van hulpeloosheid. Je kunt zelfs een depressie of angststoornis ontwikkelen door dit soort klachten. Je ziet je eigen toekomst somber in.

Acute stressstoornis of PTSS?

Een acute stressstoornis, ook wel een acute stressreactie genoemd, en PTSS lijken op elkaar, maar zijn toch anders. De verschillen zitten voornamelijk in het moment dat de symptomen beginnen en de duur ervan.

Bij een acute stressstoornis treden er direct of korte tijd (enkele weken) na de traumatische gebeurtenis symptomen op. De klachten duren kort; dat kan lopen van enkele uren tot een paar dagen, maximaal vier weken.

Bij een posttraumatische stressstoornis kunnen symptomen ook direct ontstaan, of pas na weken, maanden of in sommige gevallen zelfs jaren de kop op steken. Echter houden de klachten bij PTSS langer aan dan het geval is bij een acute stressstoornis. Vaak langer dan een maand.

Welke behandelingen zijn beschikbaar voor PTSS?

Allereerst ga je met je klachten naar de huisarts. Hij zal je vragen stellen over de oorzaak en wat voor klachten je precies ervaart. Daarnaast zal hij je vragen of je ook last hebt van andere ziektes of stoornissen. Mocht je namelijk ook depressief zijn, dan heeft dat weer invloed op de behandeling.

Samen met je behandelaar overleg je of je medicatie neemt, een psychologische behandeling ondergaat, of een combinatie van deze. Een psychologische behandeling is meestal noodzakelijk.

Gelukkig is PTSS goed te behandelen en de klachten kunnen na verloop van tijd helemaal verdwijnen.

Therapie

Psychotherapie

Een PTSS behandeling bestaat meestal uit psychotherapie, waarbij de patiënt conversaties heeft met een psycholoog of psychiater. Samen met je behandelaar praat je over de ervaring, in een veilige omgeving. Jij bepaalt hoe veel je over de traumatische ervaring los wil laten en dat draagt bij aan de verwerking ervan. De gesprekken kunnen individueel of in groepsverband plaatsvinden. Het komt ook voor dat de partner bij de gesprekken aanwezig mag zijn.

Diverse andere vormen van therapie kunnen ook helpen, namelijk:

Exposure in vivo

‘Exposure’ betekent letterlijk ‘blootstellen’ en ‘in vivo’ betekent ‘in het echt’. Met deze therapie oefen je met juist dat wat je uit de weg gaat. Langzaam aan zul je steeds minder angst en spanning voelen.

Cognitieve gedragstherapie

Exposure in vivo wordt vaak samen met cognitieve gedragstherapie gegeven. Er wordt bij deze laatste gekeken naar jouw gedrag en je manier van denken. Samen met de psycholoog, psychiater of een andere hulpverlener werken jullie aan het veranderen van je gedrag en je manier van denken.

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)

Bij EDMR word je actief aan je trauma herinnerd. Tegelijkertijd moet je de vingerbewegingen van je therapeut of psycholoog met je ogen volgen, en via de koptelefoon hoor je afwisselend klikjes in je rechter- en linkeroor of krijg je zachte tikjes op je linker- en rechterhand. Zo worden je beide hersenhelften gestimuleerd.

Medicijnen

Soms werkt het om naast therapie gebruik te maken van medicijnen. Echter, alleen medicijnen slikken helpt vaak niet.

Met je behandelaar ga je na welke behandeling het beste bij je past. Dit hangt af van wat je zelf het liefst wil, maar ook wat je hebt meegemaakt, of je andere klachten hebt en hoe je bent opgegroeid.

Soms krijg je antidepressiva voorgeschreven. Hier moet je wel goed mee opletten omdat ze pas echt goed beginnen te werken na zo’n zes weken. In het begin kun je daarnaast last krijgen van diverse bijwerkingen (zoals een droge mond, slaperigheid of slapeloosheid, libido daling, meer angstklachten en maag-darmklachten).

Heb jij iets ergs meegemaakt en heb je behoefte aan een luisterend oor? Vraag om hulp en wacht niet langer.

Veelgestelde vragen