Eetverslaving beïnvloedt ons diepgaand, bepalend hoe we ons voelen en handelen. Dagelijks hebben we voedsel nodig voor kracht en gezondheid, maar soms verandert het in een obsessie die ons leven overheerst. Dit artikel verkent de complexe wereld van eetstoornissen, hun herkenning, en wegen naar herstel.
Belangrijkste punten:
- Eetverslaving is een complexe psychische aandoening.
- Vormen van eetstoornissen zoals anorexia en boulimia hebben serieuze gezondheidsrisico’s.
- Herkenning van symptomen is cruciaal voor tijdige hulp.
- Professionele hulp is essentieel voor herstel.
- Gedragsverandering en therapeutische ondersteuning zijn sleutel tot overwinning.
Inhoud
Wat is een eetverslaving?
Een eetverslaving of eetstoornis is een psychische aandoening waarbij je de controle over je eetpatroon kwijt ben geraakt en obsessief bezig bent eten, je lichaam en je gewicht. Er bestaan meerdere vormen van eetstoornissen met verschillende eigenschappen.
Welke soorten eetverslavingen / eetstoornissen zijn er?
Anorexia nervosa
Een eetstoornis kan zich uiten in een onbedwingbare drang om te eten, maar ook in een oncontroleerbare obsessie om níet te eten. Anorexia nervosa kenmerkt zich door een ernstig vervormd zelfbeeld: iemand die aan anorexia leidt heeft een irrationele angst om dik te worden en is niet in staat om op een realistische manier naar zichzelf te kijken.
Anorexia nervosa is een zeer ernstige eetstoornis die vaak lijdt tot serieuze gezondheidsrisico’s. Omdat iemand die lijdt aan anorexia structureel en over een lange periode, veel te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt, takelt het lichaam in hoog tempo af. De angst om (te) dik te worden wordt vaak zo groot, dat helemaal niets meer gegeten wordt en er over moet worden gegaan op het dwangmatig toedienen van voedsel.
Anorexia nervosa is een ernstige dwangstoornis waarbij een lange behandeling door professionele specialisten nodig is om het proces van herstel in gang te zetten.
Boulimia nervosa
Boulimia nervosa is een eetstoornis waarbij heftige uitbuien afgewisseld worden met perioden van compensatie, bijvoorbeeld door zeer intens te sporten of andere, ongezonde manieren om het gegeten voedsel ‘kwijt te raken’, zoals braken of het gebruik van laxeermiddelen. Iemand die lijdt aan boulimia nervosa is volledig geobsedeerd door zijn of haar lichaam en gewicht.
Het patroon van boulimia nervosa volgt vaak het volgende pad: er ontstaat een grote, oncontroleerbare drang om te eten, je fantaseert over voedsel waar je zin in hebt, haalt dit eten in huis en je eet alles op, ongeacht of je er misselijk van wordt. Alles moet op.
Vervolgens ontstaat een schuldgevoel, je walgt van je (eet)gedrag en er ontstaat een grote angst om aan te komen. Door alles weer uit te braken, laxeermiddelen te gebruiken of extreem te gaan sporten probeer je je eetbui te compenseren. Dit kan makkelijk zorgen voor een periode waarin je weinig tot niet eet. In deze periode ontstaat langzaam maar zeker weer de fantasie om toch te gaan eten, en zo herhaalt het proces zich keer op keer.
Binge eating disorder
BED, oftewel ‘binge eating disorder’, lijkt op boulimia nervosa: binge-eaters krijgen te maken met oncontroleerbare eetbuien. Het verschil tussen binge-eating en boulimia is dat de drang om te compenseren bij binge-eaters uit blijft.
Binge-eaters hebben, net als mensen die lijden aan boulimia, last van schuldgevoelens, maar zoeken hun troost in een nieuwe eetbui. Hierdoor ontstaat snel een gevaarlijke vorm van overgewicht.
Orthorexia nervosa
Een andere vorm van een eetverslaving is orthorexia nervosa, wat zich kenmerkt door een obsessie met ‘gezond’ eten. Net als bij anorexia nervosa en boulimia nervosa is de persoon die lijdt aan deze stoornis, op een obsessieve wijze gefocust op zijn of haar lichaam en gewicht en niet in staat om op een realistische, rationele manier naar het voedingspatroon te kijken.
Mensen die lijden aan orthorexia nervosa komen snel in een extreme vorm van veganisme terecht, waarin zoveel mogelijk rauwe groenten en fruit gegeten worden. Suikers, vetten en conserveringsmiddelen worden uit het dieet verbannen. Doordat het voedingspatroon eenzijdig en niet-gevarieerd is, ontstaan er snel serieuze tekorten aan essentiële voedingsstoffen, met een heel scala aan ernstige gezondheidsklachten tot gevolg.
Orthorexia nervosa is een relatief nieuwe eetstoornis. De bijdrage van sociale media aan deze stoornis is groot: de gezondheidshype die op deze platformen een podium vindt, zorgt ervoor dat grote groepen kwetsbare mensen meegezogen worden in een tunnelvisie. Mensen worden gepushed worden om alleen nog maar bepaalde voeding te consumeren, zo ‘gezond’ mogelijk te leven en op deze manier te voldoen aan het ideaal wat op deze platforms verheerlijkt wordt.
Hoe herken je een eetverslaving?
De belangrijkste signalen waaraan je een eetverslaving of stoornis bij jezelf of een bekende kunt herkennen, zijn:
- Je weegt jezelf vaak en houdt je gewicht nauwkeurig bij
- Je bent obsessief bezig met je gewicht, lichaam en eten
- Je braakt je voeding uit of gebruikt laxeermiddelen
- Je drinkt veel om een hongergevoel te onderdrukken
- Je telt calorieën en bent dwangmatig bezig met voedingswaarden
- Je eet het liefst alleen, zodat niemand je eetgewoonten in de gaten kan houden
- Je slaat maaltijden over en eet soms langere perioden niets
Wanneer je jezelf in drie of meer van de volgende punten herkent, dan is er sprake van een serieuze en gevaarlijke situatie waarin het inschakelen van professionele hulp essentieel is:
- Je bent obsessief bezig met eten, je lichaam en gewicht en hebt geen controle over je impulsen.
- Je hebt meerdere keren geprobeerd je eetgedrag aan te passen, maar valt steeds terug in je oude patronen.
- Je eetgedrag wordt steeds een beetje extremer: je verliest de grip op je leven in toenemende mate.
- Je gebruikt je voeding (of je nou te veel of te weinig eet) om je emoties te beïnvloeden en een gevoel van controle te vinden.
- Je obsessie met je eetpatroon veroorzaakt problemen in je dagelijkse leven, zoals je werk, school en relaties met vrienden en familie. Je verwaarloost je verantwoordelijkheden.
- Je gebruikt eten (of niet eten) als mentale pijnstiller, overlevingsmechanisme of afleiding van je problemen.
- Je leidt mentaal door je eetstoornis: je voelt je depressief, leeg en hebt een negatief zelfbeeld.
Hoe overwin en kom ik van mijn eetverslaving af?
Eetstoornissen en verslavingen zijn zeer complexe psychische aandoeningen. Eten is een primaire levensbehoefte. In de context van een eetstoornis betekent dit dat er een direct gevaar voor je gezondheid is ontstaan. Er is een fundamentele gedragsverandering nodig om terug te kunnen keren naar een gezond en gebalanceerd voedingspatroon.
Bij verslavingen aan bijvoorbeeld drank, gokken, drugs of gamen, wordt er naartoe gewerkt om datgene waar iemand verslaafd aan is, helemaal uit te bannen uit het leven van de verslaafde. Het grote verschil bij een eetverslaving is dat helemaal uitbannen niet mogelijk is: ieder mens moet blijven eten om vitaal en gezond te blijven. Iemand met een eet verslaving moet zijn of haar relatie met eten dus veranderen om het probleem te overwinnen.
Naast de obsessie voor (niet) eten, wat sterke eigenschappen van een klassieke verslaving heeft, is het dus ook noodzakelijk om op het gebied van gedrag de eigenschappen van de dwangstoornis aan te pakken. Het overwinnen van een eetverslaving of stoornis is daarom een proces wat zeer lang kan duren, maanden tot zelfs jaren, en op meerdere psychische fronten aangegaan moet worden.
Professionele medische, psychische en therapeutische hulp is daarom in bijna alle gevallen essentieel om de strijd aan te gaan. Maak jij je zorgen over je eigen eetpatronen of over de situatie van een geliefde of bekende? De eerste stap in het proces is accepteren dat jij of je geliefde machteloos staat tegenover de aandoening en dat er hulp nodig is.
Een goede eerste stap naar professionele hulp is je huisarts: door het beroepsgeheim van je arts kun je deze beschouwen als een vertrouwenspersoon, die je op persoonlijk, medisch en psychologisch gebied in contact kan brengen met de juiste hulpverlening.