Fentanyl is een opiaat met een sterke pijnstillende werking. Het valt onder de morfine-achtige pijnstillers en wordt door artsen voorgeschreven bij plotselinge hevige pijn, waaronder pijn na een operatie, na een hartinfarct of bij ernstige verwonding. Ook wordt deze pijnstiller genomen bij heftige pijn die lang aanhoudt, bijvoorbeeld bij kanker, en bij sommige vormen van chronische pijn.
Inhoud
Wat is fentanyl?
Fentanyl is dus een sterke morfineachtige pijnstiller die voorgeschreven wordt bij forse en chronische pijn. Morfineachtige pijnstillers stimuleren lichaamseigen systemen die vervolgens een pijnstillende en kalmerende werking hebben.
Het gebruik van fentanyl wordt vooral aangeraden bij wie andere opiaten onvoldoende effect geven tegen heftige pijn.
Hoe kun je fentanyl gebruiken?
Fentanyl pleister
Fentanyl pleisters zijn bedoeld voor algemene pijnstilling. Het is dus niet geschikt wanneer je plotselinge hevige pijn hebt. Na het opplakken van de eerste pleister, moet je daarom de eerste 12 uur de pijnstiller blijven nemen die je daarvoor ook al innam.
Het is mogelijk dat tijdens het gebruik van dergelijke pleisters je last krijgt van doorbraakpijn (pijn die af en toe opvlamt). Ook in zulke gevallen moet je een pijnstiller erbij innemen.
Een pleister werkt binnen 12 tot 24 uur en de werking houdt 72 uur aan. Er wordt aangeraden om de pleister aan te brengen op een droge huid met zo min mogelijk haar. Gebruik ook geen huidproducten op de plek waar je de pleister aanbrengt. Een nieuwe pleister plak je steeds op een andere plek.
Let op! De pleister mag niet worden geknipt. Zorg er daarnaast voor dat je de plakzijde van de pleister niet aanraakt.
Druk de pleister goed aan en doe dat ongeveer 30 seconden lang. Vervolgens was je je handen.
Zorg ervoor dat de pleister niet te warm wordt. Door warmte zal de werkzame stof namelijk sneller worden afgegeven, wat zal leiden tot meer bijwerkingen.
Valt de pleister er steeds af, dan kun je er eventueel een Tegaderm pleister overheen plakken.
Vernieuw de pleister om de drie dagen. Ben je de pleister verloren, breng dan een nieuwe pleister aan op een andere plek.
Vouw na drie dagen de gebruikte pleister dubbel, doe deze terug in het zakje en lever deze in bij de apotheek. Ook eventuele ongebruikte pleisters terugbrengen.
Fentanyl neusspray
De neusspray (Instanyl, PecFent) werkt binnen 10 tot 20 minuten en de werking houdt 1 tot 4 uur aan. Wanneer je de spray voor het eerst gebruikt, moet je het pompje een aantal keren indrukken. Daarna is dat niet meer nodig, alleen als je de spray langer dan 5-7 dagen niet hebt gebruikt, moet je deze nog wel eenmaal indrukken.
Voor gebruik snuit je de neus als je verkouden bent. Je verwijdert vervolgens het dopje. Houd je hoofd nu een beetje voorover, druk een neusgat dicht en breng het tuitje in het andere neusgat. Druk het pompje in terwijl je door de neus inademt. Ook al voel je de vloeistof niet, dan heb je de dosis wel gewoon toegediend gekregen. Maak het tuitje na gebruik schoon en plaats het flesje terug in de verpakking.
Fentanyl lolly
Zuigtabletten worden ook wel lolly’s (Actiq) genoemd. Ze werken binnen 15 tot 30 minuten en werken 1 tot 4 uur lang door.
Houd de lolly voor 15 minuten in de mond tegen je wang aan. Verplaats het medicijn met behulp van de applicator langs je wang en draai de lolly ook regelmatig om. Zuig, maar bijt of kauw niet. Tijdens het gebruik mag je niets eten of drinken. Voor gebruik mag je wel wat water drinken om een droge mond te voorkomen.
Fentanyl tablet
Onder tong
Er bestaan ten eerste fentanyl tabletten voor onder de tong (Abstral, Recivit), die binnen 15 tot 30 minuten beginnen te werken. Het effect duurt ongeveer tot 2 uur lang. De bedoeling is om het tablet zo ver mogelijk onder de tong te plaatsen. Zuig niet, bijt niet en slik ook niet door voordat de tablet compleet is opgelost. Als er na 20 minuten nog restjes achter zijn gebleven, mag je deze doorslikken. Voor gebruik mag je wat water drinken. Tijdens gebruik mag je niets eten of drinken.
In de mond
Dan zijn er nog tabletten die je in de mond moet houden (Effentora) en die werken binnen 30 minuten. Het effect houdt 1 – 4 uur aan. Plaats de tablet in je mond, in de buurt van een van je achterste kiezen tussen je wang en tandvlees. Houd de tablet daar totdat deze uit elkaar valt. Dit zal ongeveer 15-25 minuten duren. Zuig en bijt er niet op, en slik het ook niet door.
Tegen de wang
Tabletten voor tegen de binnenkant van de wang (Breakyl) werken binnen 30 minuten en het effect houdt wederom 1-4 uur aan.
Gebruik tabletten voor in de mondholte, lolly’s en neusspray – de snelwerkende vormen – nooit door elkaar, omdat ze de werking van het middel onvoorspelbaar kunnen maken.
Fentanyl roken?
Verslaafden roken de pleisters of eten deze zelfs op. Wanneer pleisters op zo’n manier worden geconsumeerd, wordt de dosis soms in een keer vrijgesteld. Dit kan leiden tot een overdosis, met de dood tot gevolg.
Fentanyl dosering
In het geval van pleisters, gebruik je deze normaal gesproken zolang nodig en volgens een vast schema. Vernieuw de pleisters elke drie dagen.
Bij doorbraakpijn gebruik je de snelwerkende vormen. Zou je meer dan vier keer per dag last hebben van doorbraakpijn, dan moet je je arts waarschuwen.
Vraag altijd eerst advies aan je arts voordat je dit soort pijnstillers gaat gebruiken. Je kunt de pijnstillers over het algemeen gebruiken zolang je veel pijn hebt. Op een gegeven moment zul je samen met je arts overleggen of je kunt beginnen met afbouwen en over kunt stappen op een minder sterk medicijn. Indien je fentanyl namelijk al meerdere weken hebt gebruikt, loop je kans op gewenning. Om zo min mogelijk last te krijgen van ontwenningsverschijnselen, kun je het beste geleidelijk stoppen met het gebruik van fentanyl.
Fentanyl bijwerkingen
Het gebruik van deze pijnstiller kan bijwerkingen veroorzaken. Zo kun je last krijgen van (ernstige) verstopping. Dit kun je voorkomen door iedere dag een laxeermiddel te nemen. Ook andere maag- of darmklachten kunnen voorkomen.
Daarnaast kan het middel je suf en duizelig maken. Houd er daarom rekening mee dat je de eerste twee weken niet mag autorijden. Alleen wanneer je geen last meer hebt van de bijwerkingen, mag je weer beginnen met rijden.
Misselijkheid en hoofdpijn komen ook voor, en de fentanyl pleister kan soms huiduitslag veroorzaken.
Bij een hoge dosering kan er benauwdheid worden ervaren en verergering van slaapapneu.
Krijg je last van een oppervlakkige ademhaling? Neem dan meteen contact op met je arts.
Bij zwangerschap
In het geval van zwangerschap het middel alleen op strikte indicatie gebruiken. Gebruik van fentanyl wordt tijdens de partus ontraden.
Fentanyl en andere middelen
Bij gelijktijdig gebruik van andere middelen kunnen de effecten – zowel gunstig als ongunstig – van fentanyl toenemen of afnemen. Bij gelijktijdig gebruik van fentanyl met alcohol en andere drugs bijvoorbeeld, kan het middel een sterkere werking hebben en meer bijwerkingen veroorzaken.
Heb je problemen met het gebruik van fentanyl of met het afbouwen ervan, of heb je last van psychische klachten? Neem dan altijd contact op met je arts.
Veelgestelde vragen over Fentanyl
Hoe gevaarlijk is fentanyl?
In de VS is fentanyl al jaren lang de meest dodelijke drug. Het is ongeveer honderd keer sterker dan morfine. Ieder jaar sterven er tienduizenden mensen aan een overdosis fentanyl. Twee milligram van het middel kan al dodelijk zijn. Qua effecten en chemische structuur lijkt het op heroïne, maar dan veel sterker.
Hoeveel morfine is fentanyl?
De conversieverhouding van orale morfine naar transdermale fentanyl is ongeveer 150:1 of 100:1, afhankelijk van de soort patiënt. Bij volwassen patiënten die een afwisseling van opioïden nodig hebben, moet de conversieverhouding 150:1 aangehouden worden. Dat betekent dat een dosis van < 60 mg morfine per etmaal overeenkomt met een pleister van 12 microg/uur.
Bij volwassenen die stabiel zijn ingesteld op een opioïdbehandeling en die dit goed kunnen verdragen, wordt een conversieverhouding aangehouden van 100:1. Dit betekent dat een dosis ≤ 44 mg morfine per etmaal hetzelfde is als een pleister fentanyl van 12 microg/uur.
Is fentanyl hetzelfde als morfine?
Nee, fentanyl is niet hetzelfde als morfine. Het is een stof met een werking die overeenkomt met die van morfine.
Wat is sterker fentanyl of morfine?
Fentanyl werkt vele malen sterker dan morfine (80 maal op gewichtsbasis). Beide hebben een pijnstillende werking.
Waarom is fentanyl verslavend?
Het gebruik van fentanyl kan verslavend zijn. Vooral de kortdurende varianten, zoals Abstral en Instanyl, werken zeer verslavend. Deze middelen worden daarom eigenlijk alleen geadviseerd aan kankerpatiënten met (doorbraak)pijn.