Alcoholverslaving, ofwel alcoholisme, is een ernstige en veelvoorkomende aandoening die zich kenmerkt door een oncontroleerbare behoefte aan alcohol, ondanks negatieve gevolgen voor de gezondheid, persoonlijke relaties en sociale status. Het is een progressieve aandoening, dus de effecten kunnen na verloop van tijd erger worden.
In Nederland is het een belangrijk volksgezondheidsprobleem, waar volgens recente statistieken circa 8% van de bevolking ouder dan 12 jaar op een problematische manier alcohol gebruikt. Bovendien wordt geschat dat ongeveer 10% van de volwassen bevolking gedurende enig moment in hun leven aan een alcoholverslavingsstoornis lijdt. Dit onderstreept het cruciale belang van preventie, vroegtijdige detectie en effectieve behandeling van verslaving aan alcohol.
Inhoud
Wat is een alcoholverslaving?
Een alcoholverslaving is een oncontroleerbare behoefte aan alcohol, ondanks alle negatieve gevolgen die het met zich meebrengt. Bij drankverslaving voel je dat je niet alleen lichamelijk afhankelijk bent, maar dat ook je geestelijke afhankelijkheid een grote rol speelt.
Bij het drinken van meer dan twee tot drie alcoholische drankjes per dag, of als je een aanzienlijke hoeveelheid alcohol drinkt in één keer (binge drinking) is er al sprake van drankverslaving.
Alcoholverslaving: de cijfers
Achter plezierige sociale momenten en ontspanning schuilt een groeiend probleem: alcoholverslaving. Overmatig drankgebruik en symptomen van alcoholverslaving hebben invloed op velen.
De cijfers laten duidelijk zien hoe diep dit drankgebruik geworteld is in onze samenleving:
- 8.2% van de bevolking van 18 jaar en ouder drinkt overmatig
- Jaarlijks worden er zo’n 30.000 mensen behandeld voor een verslaving aan alcohol
- Alcoholisme komt vaker voor bij mannen
- In Noord-Holland en Drenthe drinkt men het meest
- In de leeftijdsgroep 30-40 vind je relatief gezien de minste probleemdrinkers
- Hoger opgeleide mensen drinken relatief veel/regelmatig
Wat zijn de oorzaken van een alcoholverslaving?
Alcoholverslaving is een complexe aandoening die kan worden veroorzaakt door een combinatie van genetische, omgevings- en psychologische factoren.
Dit zijn enkele oorzaken van alcoholisme:
- Genetische factoren: onderzoek toont aan dat erfelijke aanleg ongeveer 40-60% van de risicofactoren voor alcoholisme kunnen uitmaken. Dit betekent dat personen met naaste familieleden die worstelen met alcoholverslaving, een hoger risico lopen om zelf verslaafd te raken.
- Omgevingsfactoren: deze omvatten sociale, culturele en gedragsinvloeden. Bijvoorbeeld, blootstelling aan alcoholgebruik tijdens de opvoeding, peer pressure, de beschikbaarheid van alcohol, en blootstelling aan stress of traumatische gebeurtenissen kunnen het risico op alcoholverslaving verhogen.
- Psychologische factoren: mensen die worstelen met mentale gezondheidsproblemen zoals depressie, angst of bipolaire stoornis hebben een hoger risico op alcoholverslaving. Dit kan zijn omdat alcohol wordt gebruikt als een manier om gezondheidsklachten te verminderen of als ‘zelfmedicatie’.
Wat zijn de symptomen van een alcoholverslaving?
Alcoholverslaving, ook wel bekend als Alcohol Use Disorder (AUD), kan een breed scala aan symptomen omvatten die variëren afhankelijk van de ernst van het drankprobleem. Er bestaat geen “typische alcoholist”, maar als langdurig alcoholgebruik je leven beheerst, heb je waarschijnlijk last van diverse symptomen.
Enkele veelvoorkomende symptomen van alcoholverslaving zijn:
- Grotere alcohol tolerantie: de persoon moet een steeds grotere hoeveelheid alcohol tot zich nemen.
- Ontwenningsverschijnselen: wanneer een alcoholverslaafde stopt met drinken of mindert, ervaart hij lichamelijke klachten als beven, zweten, misselijkheid, slapeloosheid, slechte concentratie, depressieve gevoelens en soms zelfs ernstigere symptomen zoals hallucinaties of toevallen.
- Verlies van controle: de alcoholverslaafde drinkt meer of gedurende langere perioden dan hij van plan was.
- Tijd besteed aan drinken: de persoon besteedt een aanzienlijke hoeveelheid tijd aan het verkrijgen van alcohol, drinken en herstellen van de effecten ervan.
- Verwaarlozing van belangrijke activiteiten: de persoon vermindert of stopt met sociale, beroepsmatige of recreatieve activiteiten vanwege alcoholgebruik.
- Voortgezet gebruik ondanks negatieve gevolgen: de persoon blijft alcohol gebruiken zelfs wanneer het duidelijke gezondheids- en psycholgische problemen, werk- of schoolproblemen, of problemen in hun persoonlijke relaties veroorzaakt.
Wat zijn de gevolgen van alcoholverslaving?
Langdurig te veel alcohol drinken is slecht voor je lichaam. Het kan je lever beschadigen en cirrose kan ontstaan. Ook je alvleesklier kan schade oplopen. Alcoholmisbruik kan het risico op verschillende soorten kanker vergroten, zoals in je mond, keel, slokdarm, lever, dikke darm en borst.
Het kan je hersenen en zenuwstelsel beschadigen en ook problemen veroorzaken met je geheugen. Het kan lijken op vroegtijdige dementie; een voorbeeld hiervan is het syndroom van Korsakov.
Alcoholverslaving is een ziekte die een enorme impact op de gezondheid heeft en uiteindelijk altijd zal leiden tot lichamelijke, sociale en psychische schade.
Korte termijn gevolgen kunnen zijn:
- Dik worden
- FAS syndroom bij ongeboren kind
- Slecht slapen
- Slechte adem
- Grey out en Black out (geheugenstoornis)
Lange termijn gevolgen kunnen zijn:
- Leverziekten
- Hart- en vaatziekten
- Kanker
- Ontstoken maagslijmvlies
- Psychische problemen als delirium tremens
- Hersenbeschadiging
Wanneer het gebruik van alcohol problematisch drinken is geworden, is het voor de alcoholist hoofdzaak deze ‘ziekte’ in stand te houden. Dat kost tijd en energie en dat heeft gevolgen voor de sociale omgeving; het gezin, familie en vrienden worden verwaarloosd.
Ook kan de alcoholist niet meer functioneren op het werk, afspraken worden niet nagekomen en doelen worden niet bereikt. Financiële problemen kunnen zich voordoen en eenzaamheid ligt op de loer. Men komt in een neerwaartse spiraal terecht die uitmondt in een totaal gebrek aan controle.
Hoe kun je hulp zoeken bij een alcoholverslaving?
Je kunt alcoholverslaving hulp vinden op internet. Vaak kun je via bepaalde websites informatie krijgen over hoe je kunt omgaan met drankproblemen en anoniem vragen stellen. Het inschakelen van professionele hulp is natuurlijk ook een goede optie.
Je kunt met je huisarts gaan praten en je laten doorverwijzen. Er zijn bovendien verschillende programma’s en praatgroepen beschikbaar voor mensen die willen minderen of stoppen met alcohol. Denk aan Anonieme Alcoholisten, die het 12 stappen Minnesota model volgen.
Wat zijn de behandelmethoden bij een alcoholverslaving?
Behandeling voor mensen met een alcoholprobleem is op maat en kan een combinatie van verschillende methoden omvatten, afhankelijk van de ernst van de verslaving, de aanwezigheid van eventuele co-occurrerende psychische aandoeningen en de persoonlijke behoeften van de patiënt.
Veelgebruikte behandelmethoden zijn:
- Detoxificatie: vaak de eerste stap in de behandeling van alcoholverslaving en omvat het beheersen en behandelen van de acute fysieke klachten van onthouding. Dit wordt meestal uitgevoerd in een gecontroleerde medische omgeving vanwege de ernstige onthoudingsverschijnselen die kunnen optreden.
- Counseling en gedragstherapieën: dit kunnen individuele, groeps- of familietherapieën zijn. Cognitieve gedragstherapie (CGT), motivational interviewing (MI) en contingency management (CM) zijn veelgebruikte therapieën. Ze helpen individuen hun gedachten en gedragingen rond alcoholgebruik te begrijpen en te veranderen, en geven hen strategieën mee.
- Medicamenteuze behandeling: bij het beheersen van alcoholverslaving kunnen verschillende medicijnen helpen. Naltrexon, Acamprosaat en Disulfiram zijn enkele medicijnen die worden gebruikt om verlangens of onthoudingssymptomen te verminderen of de effecten van alcohol te blokkeren.
- Zelfhulp- of ondersteuningsgroepen: deze kunnen nuttig zijn voor het onderhouden van langdurige onthouding. Groepen zoals AA bieden peer support en je vindt er mensen die vergelijkbare ervaringen hebben gehad.
- Residentiële en poliklinische behandelingen: afhankelijk van de ernst van de verslaving, kunnen individuen profiteren van intensieve residentiële of poliklinische programma’s die een combinatie van therapieën, educatie en ondersteuning bieden.
Waarom is een ondersteunend netwerk cruciaal voor herstel?
Een ondersteunend netwerk biedt niet alleen praktische hulp, maar het creëert ook een omgeving waarin je je gesteund en begrepen voelt, wat essentieel is om succesvol te herstellen van alcoholverslaving.
Je kunt misschien ondersteuning krijgen van familie of vrienden die jou motivatie, emotionele steun en praktische hulp bieden in zwakke momenten. Het kan ook gaan om een zelfhulpgroep, waar mensen hun inzichten delen die ze hebben opgedaan tijdens hun eigen herstelproces.
Hoe kun je een alcoholverslaving voorkomen?
Ben je bang dat je een drankprobleem hebt of aan het ontwikkelen bent? Lees onze lijst met stappen om de vicieuze cirkel te doorbreken en het risico op alcoholverslaving te verminderen:
- Zorg voor geen alcohol in huis
- Noteer waarom je niet meer wil drinken en schrijf de voordelen op
- Schrijf de nadelen van het drinken op
- Ga op je gebruikelijke drinkmomenten iets anders doen en doorbreek de gewoonte
- Vertel je omgeving dat je bewust minder alcohol drinkt, of dat je probeert te stoppen
- Zorg voor een duidelijk antwoord als iemand je een drankje aanbiedt: ‘Nee bedankt, ik ben gestopt met drank.’
Waarom is vroege detectie en interventie cruciaal?
Vroege detectie en interventie zijn cruciaal bij alcoholverslaving om de fysieke gezondheid, het mentale welzijn, relaties en de algehele kwaliteit van leven te beschermen. Het helpt mensen om hun probleem onder ogen te zien en de negatieve spiraal van verslaving te doorbreken.
Hoe eerder een alcoholverslaving wordt gedetecteerd en aangepakt, hoe groter de kans is op een succesvol herstel. Vroegtijdige interventie voorkomt dat de verslaving zich verder ontwikkelt en ernstiger wordt.