Een psychose is een gevaarlijke psychische aandoening waarbij je de realiteit kwijt bent. Je hoort dan bijvoorbeeld stemmen die je vreemde opdrachten geven en voelt dingen die niet echt zijn. Een psychose kan om verschillende redenen ontstaan, waaronder regelmatig drugsgebruik. Het is belangrijk dat de symptomen van een psychose op tijd herkend worden. Vroege behandeling bij psychose helpt om de klachten te beperken en kan zorgen voor een versneld herstel. Op deze pagina vind je uitleg over hoe een psychose ontstaat, waar je een psychose aan herkent en hoe een psychotische stoornis wordt behandeld.
Inhoud
Wat is een psychose?
Een psychose is een psychische stoornis waarbij je de werkelijkheid anders waarneemt of begrijpt. Dit kan erg gevaarlijk zijn voor jezelf en voor andere mensen in je omgeving. Zo kun je door een psychotische stoornis ervan overtuigd zijn dat je jezelf moet verwonden of andere mensen moet aanvallen. Veel mensen met een psychose zijn zich er niet van bewust dat ze een psychose hebben, volgens een studie uit 2015 in Early Intervention in Psychiatry. Of ze komen hier pas erg laat achter. Het is daarom belangrijk dat mensen in de omgeving beginnende psychotische symptomen op tijd leren herkennen. Zo kan snel behandeling worden geboden en blijven de risico’s beperkt.
Psychose definitie
Een vaak gebruikte definitie van psychose is een psychische toestand waarbij iemand de grip op de werkelijkheid verliest. Hallucinaties en wanen voelen tijdens een psychose levensecht aan, waardoor je echt gelooft dat de wereld om je heen anders is. Je gaat je hierdoor anders gedragen en vervreemdt vaak van je omgeving. Een psychose komt vaak voor als onderdeel van schizofrenie, volgens psychiater-onderzoeker Robin Emsley in BMC Psychiatry. Er kunnen echter meerdere oorzaken zijn die tot psychose leiden.
Hoe ontstaat een psychose?
Een psychose ontstaat door een samenspel van factoren, waaronder bestaande hersenafwijkingen, plotselinge veranderingen in je omgeving en psychologische factoren. Vaak is er bij psychotische stoornissen sprake van ingrijpende en stressvolle gebeurtenissen, volgens onderzoeker Amy Hardy van King’s College. Hierdoor ontstaan ernstige psychische klachten. Het risico dat je hierdoor ook een psychose krijgt, is afhankelijk van veel zaken.
Drugsgebruik en psychose
Bepaald gedrag kan het risico op psychose vergroten. Drugsgebruik kan ervoor zorgen dat iemand sneller een psychose krijgt. Wiet en speed zijn twee drugs die volgens wetenschappelijk onderzoek mogelijk psychose veroorzaken. Ook hallucinerende drugs zoals LSD en middelen zoals cocaïne zijn gelinkt aan het krijgen van een psychotische stoornis. Vooral bij jongeren kan (overmatig) drugsgebruik een psychose teweegbrengen, volgens een studie uit 2013 in Child and Adolescent Psychiatric Clinics.
Wat zijn de oorzaken van een psychose?
Een psychose heeft meestal meerdere oorzaken, waardoor het lastig is om een psychose van tevoren te voorspellen. Sommige mensen hebben genetische aanleg voor het ontwikkelen van een psychose. Zo is de kans op psychotische ervaringen groter bij mensen die al kampen met een bipolaire stoornis. Een psychose begint vaak echter door aanvullende factoren, zoals plotseling trauma, ernstig slaaptekort of overmatig drugsgebruik. Tegelijkertijd is er geen garantie dat iemand een psychose krijgt wanneer er sprake is van deze omstandigheden, volgens Franse onderzoekers in PLoS One.
Mogelijke oorzaken van een psychose zijn:
- Genetische aanleg
- Hersenziekten zoals schizofrenie, bipolaire stoornis en autisme (vooral op jonge leeftijd)
- Extreme stress, spanning en trauma
- Drugsgebruik (met name risicovol voor jongeren)
- Langdurig slaaptekort
- Onvermogen om negatieve emoties goed te verwerken
Psychose symptomen
Bekende symptomen van een psychose zijn onder meer hallucinaties, wanen en veranderde emoties. Meestal worden de klachten bij een psychose verdeeld over positieve symptomen en negatieve symptomen, volgens een studie uit 2012 in Psychiatry Research. Positieve symptomen zijn de symptomen die aan je bestaande gedachten worden toegevoegd. Dit zijn onder meer hallucinaties (van visuele verschijnselen tot bepaalde geuren) en wanen (onjuiste overtuigingen). Bij negatieve symptomen worden sommige gedachtes en emoties van je weggehaald. Je verliest hierdoor bijvoorbeeld motivatie of haalt geen plezier meer uit activiteiten die je vroeger graag deed.
Enkele psychose symptomen zijn:
- Hallucinaties (zoals stemmen horen of dingen zien)
- Wanen en paranoia
- Verward denken
- Cognitieve symptomen zoals geheugenproblemen en moeite met concentratie
- Verward gedrag, zoals vreemde dingen dragen of een onverstaanbare taal spreken
- Geen initiatief tonen en weinig energie hebben
- Afgevlakte emoties
Hoe lang duurt een psychose?
Een psychose duurt gemiddeld enkele maanden, volgens onderzoekers in Schizophrenia Research. De precieze duur van een psychose verschilt echter per persoon. Sommige mensen hebben slechts 1 à 2 weken last van een lichte psychose, terwijl anderen meer dan een jaar lang in psychose zitten.
De duur van een psychose hangt onder meer van de oorzaak van een psychose af. Zo zal een psychotische stoornis door drugsgebruik vaak minder lang duren dan psychose klachten veroorzaakt door een hersenziekte. Behandeling van psychose is ook erg belangrijk om de duur ervan te beperken. Een onbehandelde psychose houdt veel langer aan. Op tijd hulp zoeken bij een psychotische stoornis is daarom erg belangrijk.
Hoe kom je uit een psychose?
Je komt uit een psychose door hulp en geduld. Het herstelproces van een psychose varieert sterk en kan niet zomaar worden versneld. Bij ernstige psychoses is intensieve zorg nodig om dit herstelproces op gang te krijgen. Zonder ingreep bestaat dan het risico dat een psychose veel langer aanhoudt. Ook een ondersteunend netwerk van sociale contacten kan helpen om uit een psychose te komen. De steun en input van vrienden en familieleden helpen je om weer grip te krijgen op de werkelijkheid en je eigen gedachten.
Hoe wordt een psychose behandeld?
Een psychose wordt behandeld door antipsychotica, psychotherapie, medicatie voor mogelijke onderliggende oorzaken en sociale ondersteuning. Een succesvolle behandeling vereist in veel gevallen een intensief traject. Soms word je een periode opgenomen, vooral wanneer er sprake is van ernstige klachten. Je kunt dan in alle rust werken aan je herstel, volgt therapie (zoals cognitieve gedragstherapie) en leert je symptomen beter te begrijpen. Hierna kun je dan een behandeling op afstand volgen, waarbij je regelmatig de huisarts bezoekt.
Behandelmethoden voor een psychose zijn:
- Antipsychotica
- Psychotherapie (vooral cognitieve gedragstherapie)
- Medicatie voor onderliggende oorzaken (waaronder antidepressiva en kalmeringsmiddelen)
- Sociale ondersteuning
Tips voor naasten
Het is vaak een heftige ervaring wanneer iemand in je omgeving een psychose krijgt. Veel mensen weten niet goed wat ze moeten doen bij een psychose en hoe ze hun dierbare het beste kunnen helpen. Enkele tips voor naasten van iemand met een psychose zijn:
- Communiceer open en probeer oordelen te vermijden
- Geef de ander de tijd om zijn gedachten te ordenen en uit te drukken
- Luister goed zodat de andere persoon het gevoel heeft dat je om hem geeft
- Stel professionele hulp voor