Iemand die aan orthorexia nervosa lijdt, is obsessief bezig met gezond eten. Het begint vaak met de wil om af te vallen of gezonder te gaan eten. De persoon besluit geen suikers of vetten meer en te eten en telt de calorieën die hij/zij consumeert. Langzaamaan eet de persoon veel voedselsoorten niet meer. Wat voor hem/haar belangrijk is, is de kwaliteit van het eten, niet de hoeveelheid.
Uit onderzoeksdata die uit de VS en Duitsland komt, is gebleken dat 1 tot 7% van de bevolking aan orthorexia nervosa leidt (Strahler & Stark, 2020).
Voorbeelden van kenmerken en symptomen van orthorexia nervosa zijn gewichtsverlies (ondergewicht), gebrek aan energie, duizeligheid bij inspanning, vitaminegebrek, maag-darm klachten, leverbeschadigingen, haaruitval, tand problemen, ongesteldheid die uitblijft en beschadiging aan de nieren. Verder zal iemand met orthorexia nervosa ongezond voedsel niet meer durven eten en zal de persoon dwangmatig bezig zijn met het eten van een beperkte groep voedingsmiddelen die hij/zij als gezond beschouwd. Sociale situaties worden ook vaak vermeden.
Inhoud van de pagina:
Wat is Orthorexia Nervosa?
Orthorexia nervosa is een aandoening waarbij iemand de hele dag obsessief bezig is met ‘verantwoord’ en ‘gezond’ eten. Iemand met orthorexia nervosa vindt het ‘eng’ om ‘ongezonde’ producten te consumeren en probeert dat ook zoveel mogelijk te vermijden. Voedsel dat veel calorieën, vetten en/of suikers bevat, wordt niet gegeten. Orthorexia valt onder de categorie eetverslaving.
Orthorexia nervosa maakt vaak deel uit van een andere eetstoornis en wordt niet gezien als een op zichzelf staande psychische stoornis. Het is nog geen officieel erkende aandoening.
De aandoening sluipt er vaak langzaam in. Vaak begint het met de intentie om gezonder te leven, een vegetarische levensstijl aan te houden, of alleen nog maar biologisch voedsel te eten. Op den duur worden er steeds meer voedingssoorten uitgesloten, waardoor er een tekort kan ontstaan aan belangrijke voedingsstoffen. Dit kan vervolgens leiden tot ondergewicht.
Oorzaken van Orthorexia Nervosa
Het is tot op heden nog niet helemaal bekend hoe orthorexia nervosa ontstaat. Wat er wel wordt vermoeden, is dat biopsycho-interpersoonlijke en omgevingsfactoren invloed hebben op het ontstaan van de stoornis.
Biologische oorzaken
Sommige mensen hebben aanleg voor het creëren van abnormaal eetgedrag. Het is echter nog onduidelijk wat de precieze genen zijn die hiervoor verantwoordelijk zijn.
Psychologische oorzaken
Zoals ook het geval is bij andere eetstoornissen, heeft orthorexia daarnaast vaak een psychische oorzaak, zoals een angststoornis of depressie. Mensen die aan orthorexia leiden, willen vaak op ongezonde wijze de controle houden.
Sociale oorzaken
Verder zijn er sociaal-culturele factoren die verantwoordelijk kunnen zijn voor de overgang van gezond eten naar orthorexia nervosa. Voorbeelden hiervan zijn healthisme, tegenstrijdige informatie die men online kan vinden over gezondheid, alsook bepaalde gezondheids- en schoonheidsidealen.
Risicofactoren voor Orthorexia Nervosa
Er zijn factoren die het risico op het ontwikkelen van deze aandoening kunnen verhogen. Hieronder lees je welke dat zijn.
Persoonlijkheidskenmerken
Orthorexia komt veel voor onder fanatieke sporters en fitness fanaten. Daarbij is de obsessie voor gezond voedsel een risicofactor voor deze stoornis.
Uit een literatuur review (McComb & Mills, 2019) over de psychosociale risicofactoren van orthorexia is gebleken dat mensen met obsessief-compulsieve trekjes, depressie en een eerdere eetstoornis plus een grote focus on het uiterlijk hebben, meer risico lopen op het ontwikkelen van orthorexia. Bovendien is de kans ook groter bij mensen die afwijkende eetgewoonten hebben, zoals lacto-vegetariërs en mensen met een strict eetschema.
Andere (individuele) risicofactoren zijn de neiging tot perfectionisme en de behoefte aan controle.
Familiegeschiedenis
Zoals eerder vermeld, kunnen bepaalde genen bijdragen aan het creëren van eetstoornissen. Welke precieze genen dat zijn, is nog onduidelijk.
Omgevingsfactoren
Sociale- of omgevingsfactoren zijn onder andere de kennis die iemand heeft over (on)gezond eten, de toegang tot ‘schoon’ voedsel en sociale media.
Wat zijn gevolgen van Orthorexia Nervosa?
Orthorexia nervosa heeft gevolgen op verschillende gebieden, namelijk op fysiek-, psychologisch-, en op sociaal gebied.
Fysieke gevolgen
De persoon denkt gezond bezig te zijn, maar het gedrag is dwangmatig geworden en omdat de voeding niet veel variatie kent, heeft het lichaam een tekort aan bepaalde belangrijke bouwstoffen. De persoon valt af en ontwikkelt een eetstoornis. Soms kan orthorexia zich ontwikkelen in anorexia. Het missen van bepaalde voedingsstoffen kan leiden tot diverse lichamelijke klachten:
Ondervoeding: omdat mensen met orthorexia door hun eetgedrag diverse soorten voedsel vermijden (bijvoorbeeld vlees en zuivel) , kunnen ze veel gewicht verliezen. We spreken van ondervoeding wanneer er onbedoeld meer dan 5% aan lichaamsgewicht wordt verloren binnen 1 maand of meer dan 10 % binnen 6 maanden. Wanneer er sprake is van een onvolledige inname van essentiële voedingsstoffen, gaat het lichaam automatisch zuiniger met energie om. De ademhaling en de hartslag woren trager en de bloeddruk daalt. Het gevolg hier weer van is vermoeidheid, duizeligheid en gevoelens van lusteloosheid of depressie. Het tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen kan ook diverse lichamelijke risico’s met zich meebrengen.
Problemen met de menstruatie: Het verstoorde dieet kan hormonale veranderingen veroorzaken. Het uitblijven van de menstruatie kan leiden tot problemen met de vruchtbaarheid. Daarnaast hebben vrouwen die langdurig geen menstruatie hebben meer kans op botontkalking en dit verhoogt de kans op botbreuken.
Maag-darm problemen: dit is vaak de oorzaak van het eten van veel rauwe groente. De darmen kunnen dit niet goed verteren.
Langdurige heesheid: dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, waaronder een chronisch tekort aan vitaminen en mineralen.
Een aantal klachten kunnen blijven, terwijl andere klachten verdwijnen op het moment dat de persoon weer een normaal eetpatroon aanneemt. Sommige klachten kunnen helaas ook onherstelbare schade aanrichten (permanente beschadiging van vitale organen, zoals de lever en nieren) en hebben soms zelfs de dood to gevolg. Dit laatste kan gebeuren bij een vitaminen- en mineralen gebrek.
Psychologische gevolgen
Ook heeft orthorexia psychologische gevolgen. Omdat iemand met orthorexia constant bezig is met gezond eten, is er vaak weinig tijd over voor andere dingen. Op het werk of op school gaat het dan vaak minder goed.
Sociale gevolgen
Daarnaast leidt orthorexia nervosa tot sociale problemen. Mensen met deze aandoening zijn geneigd zich af te zonderen, omdat ze niet buiten hun dieet willen eten. Als sociale contacten wegvallen, kan dat leiden tot depressie en gevoelens van angst. En wanneer iemand zichzelf gaat isoleren, kan dat leiden tot nog meer focus op gezond eten. Zo wordt er een vicieuze cirkel gecreëerd.
Diagnose en behandeling van Orthorexia Nervosa
Orthorexia wordt dus niet erkend als een ziektebeeld. De aandoening wordt niet genoemd in het handboek voor classificatie van psychische aandoeningen. Omdat het onduidelijk is hoe men de diagnose kan stellen, wordt er vaak géén diagnose gesteld.
Behandelingsopties voor Orthorexia Nervosa
Een psychiater en een voedingsdeskundige behandelen gezamenlijk mensen met orthorexia nervosa. De voedingsdeskundige zal de persoon uitleg geven over voeding in het algemeen en wat wel en geen gezond voedingspatroon is. Het doel is een realistisch beeld te creëren. Zo moet de persoon begrijpen hoe voedingsmiddelen werken, waar ze goed voor zijn en wat de gevolgen zijn als je niet genoeg van bepaalde middelen binnenkrijgt.
Als je bovenstaande orthorexia symptomen herkent, aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen. Belangrijk is het doorbreken van het extreme beeld van ‘gezond eten’. Om behandeld te worden, kun je het beste eerst langs je huisarts gaan. Die zal je door kunnen verwijzen naar een specialist. Er moet gezond eetgedrag aangeleerd worden en ook moet de behandeling worden gericht op volwaardige voeding met de juiste voedingsstoffen om het lichaam weer normaal te laten functioneren. De behandeling lijkt op die van andere eetstoornissen. Er is voor orthorexia nog geen standaard behandeling bekend.
Soms moet iemand opgenomen worden in een eetstoorniskliniek. De duur en behandelingsmethode hangen af van een aantal persoonlijke factoren, zoals de ernst van de klachten.
Psychotherapie en medicatie
Orthorexia kan worden behandeld middels psychotherapie. Volgens Koven et al., die een belangrijke studie deden naar orthorexia nervosa, dient een goede behandeling te bestaan uit gedragstherapie, psycho-educatie en medicatie. Bij de behandeling moet er dus aandacht worden besteedt aan zowel de lichamelijke- als de geestelijke aspecten. Via gedragstherapie en psycho-educatie zal iemand een gezonde kijk krijgen op eten. Medicatie kan gebruikt worden om lichamelijke symptomen tegen te gaan alsook geestelijke klachten.
Preventie van Orthorexia Nervosa
De preventie van orthorexia nervosa dient gericht te zijn op het geven van informatie aan ouders over eetstoornissen, op het aanleren om kritisch om te gaan met media beelden en op het vergroten van zelfvertrouwen. Wat over het algemeen niet zo goed werkt, is te focussen op het eetgedrag of gewicht.
Bovendien is vroegtijdige herkenning van de eetstoornis belangrijk. Want hoe eerder deze wordt gedetecteerd, hoe groter de kans op herstel. Echter worden eetstoornissen vaak niet snel herkend doordat kinderen en jongeren geen ziektebesef hebben en de ouders niet genoeg kennis hebben.
Leven met Orthorexia Nervosa
Als jij kampt met orthorexia nervosa, dan hebben we hieronder een aantal belangrijke tips voor je.
Tips voor het omgaan met Orthorexia Nervosa:
- Erken dat je een probleem hebt en neem het serieus
- Praat met naasten over je probleem
- Weet dat je niet alleen bent en probeer contact te zoeken met lotgenoten
- Lees meer over de eetstoornis, zodat je beter begrijpt wat het is en je ook anderen beter kunt informeren
- Zoek professionele hulp
Zelfhulpmiddelen en ondersteuning
Het is allereerst belangrijk om te begrijpen waar het eetprobleem vandaan komt. Ben je bang om ziek te worden? Ben je een control freak? Of is het om een bepaalde identiteit aan te nemen? Het kan handig zijn om een dagboek bij te houden over je gedachten om de oorzaak te achterhalen. Probeer mindfulness om je stresslevels te managen. Vervolgens is het belangrijk om gezondere copingsmechanisren te vinden en om een gezondere relatie met eten te ontwikkelen. Wees niet zo beperkt in je voedselkeuze en wees lief voor jezelf.
Conclusie
Zoals je hebt kunnen lezen is orthorexia een eetstoornis waarbij iemand ziekelijk gefixeerd is op gezond eten. Tot op heden is het nog niet helemaal duidelijk hoe deze (niet-erkende) stoornis ontstaat. Wel wordt er vanuit gegaan dat dat biopsycho-interpersoonlijke en omgevingsfactoren van invloed zijn op het ontstaan van de stoornis. Bovendien zijn er risicofactoren voor het ontwikkelen van de aandoening, waaronder het hebben van andere eetgewoonten en ook bij fanatieke sporters komt het vaker voor. Niet alleen heeft orthorexia lichamelijke gevolgen, ook kunnen consequenties van psychische aard zijn en zelfs op het sociale leven slaan. Bij de preventie van orthorexia moet er aandacht worden besteed aan het informeren van kinderen en ouders over eetstoornissen, social media en op het verhogen van zelfvertrouwen. Het vroegtijdig herkennen van symptomen is ook essentieel. Om te herstellen van deze aandoening, dien je te begrijpen wat de oorzaak is van het eetprobleem. Daarnaast moet je betere copingsmechanismen aanleren en je relatie met voedsel veranderen.
Als jij je herkent in de genoemde symptomen, twijfel dan niet en trek aan de bel. Met professionele begeleiding zul je sneller een gezonder en gelukkiger leven tegemoet gaan.