Zwarte ontlasting alcohol: Waarom, gevaren & hulp

Alcohol kan voor bloedingen in het maagdarmkanaal zorgen, waardoor je last krijgt van zwarte ontlasting na alcoholgebruik. De zwarte kleur komt dan door het verteerde bloed in je stoelgang en is zo een alarmsignaal dat je lichaam mogelijk beschadigd is door je drinkgedrag. De zwarte kleur kan ook andere oorzaken hebben, zoals kleurstoffen in je voedsel of bepaalde alcoholische dranken. Op deze pagina wordt uitgelegd wat de redenen kunnen zijn voor zwarte poep en bij welke symptomen je medische hulp moet zoeken.

Wat is zwarte ontlasting?

Zwarte ontlasting is een symptoom van ernstige gezondheidsproblemen in je spijsverteringskanaal. De zwarte of zeer donkere kleur van je ontlasting kan worden veroorzaakt door verteerd bloed. Dit betekent dat er bloedingen zijn in het bovenste deel van het spijsverteringskanaal (de slokdarm, maag of dunne darm). Hiervoor moet je direct hulp zoeken, volgens richtlijnen van de Nederlandsche Internisten Vereniging.

Normale ontlasting varieert in kleur en vorm. Meestal ligt het ergens tussen lichtbruin en donkerbruin in en heeft je poep een zachte consistentie. Abnormale ontlasting heeft een andere kleur en/of vorm. Donkerbruine poep is relatief normaal en komt vooral door je dieet of het hydratatieniveau van je lichaam. Zwarte ontlasting kan het gevolg zijn van supplementen (vooral ijzertabletten) of bepaald voedsel zoals bosbessen. Zwarte poep dat teerachtig is (glanst, plakkerig en een zeer doordringende geur) wordt meestal veroorzaakt door interne bloedingen. Dit heet melena en is een ernstige medische aandoening.

Let op veranderingen in je ontlasting

Bloed in je ontlasting is een duidelijk teken dat er gezondheidsproblemen zijn. Voor je gezondheid is het goed om altijd alert te zijn op je stoelgang. Dit kan bijvoorbeeld met de P.O.E.P.-app van het KNMP, de Nederlandse apothekersorganisatie. Veranderingen in je poep en regelmatig abnormale ontlasting zijn signalen dat er intern zaken verkeerd gaan. Denk aan maagbloedingen, leverproblemen of darmziekten. Door op tijd medische hulp te zoeken, kun je mogelijk erger voorkomen.

Oorzaken van zwarte ontlasting na alcoholgebruik

Zwarte ontlasting komt regelmatig voor na het drinken van alcohol. Dit kan zowel onschuldige als zorgwekkende oorzaken hebben. De meest onschuldige oorzaak is de donkere kleurstof (natuurlijk of kunstmatig) die in bepaalde alcoholische dranken zit, volgens Duitse onderzoekers in European journal of Gastroenterology & Hepatology. De zwarte ontlasting is dan tijdelijk en zorgt niet voor gezondheidsklachten. De meest problematische oorzaak is ernstige leverschade door chronisch alcoholgebruik. Er is dan vaak sprake van een medisch noodgeval.

Onschuldige oorzaken voor zwarte ontlasting na alcoholgebruik zijn:

• Effect van rode wijn en donkere alcoholische dranken (pigmenten en tannines)
• Voedingskleurstoffen in bepaalde alcoholische dranken, vooral mixdranken en likeuren
• Tijdelijke darmirritatie door alcohol, meestal mild en kort van duur

Zorgwekkende oorzaken voor zwarte ontlasting na alcoholgebruik zijn:

• Maagbloedingen door overmatig alcoholgebruik, bijvoorbeeld door beschadiging van het maagslijmvlies
• Slokdarmbloedingen (varices) door leverschade, waardoor melena ontstaat
• Verergerde maagzweren vanwege de verhoogde maagzuurproductie door alcohol
• Gastritis (chronische irritatie van het maagslijmvlies) door regelmatig alcoholgebruik

Wanneer is zwarte ontlasting na alcohol onschuldig?

Zwarte ontlasting na alcohol is onschuldig wanneer het snel verdwijnt (binnen een paar dagen) en je geen last hebt van andere klachten zoals buikpijn, duizeligheid of bleekheid. Eenmalige donkere ontlasting na een avond drinken wijst meestal op een onschuldige oorzaak, zoals rode wijn of donker bier. Regelmatig zwarte ontlasting na alcoholgebruik kan juist een signaal zijn van irritatie of schade aan het spijsverteringskanaal, volgens een studie in Alcohol Health and Research World.

Mogelijke signalen dat zwarte ontlasting na alcohol onschuldig is zijn:

• De verkleuring is tijdelijk (max 1-3 dagen)
• Er zijn geen andere symptomen zoals buikpijn, misselijkheid en duizeligheid
• Je drinkt niet regelmatig alcohol
• De ontlasting heeft een normale geur en consistentie
• Je hebt (vooral) donkere alcoholische dranken gedronken, zoals rode wijn, port en donker bier

Gevaarlijke oorzaken van zwarte ontlasting

Zwarte ontlasting kan verschillende gevaarlijke oorzaken hebben. Zwarte poep is vooral ernstig wanneer het veroorzaakt wordt door inwendige bloedingen. Dit heet een melena wanneer deze bloedingen voorkomen in het maag-darmkanaal. Het bloed wordt dan verteerd en komt vervolgens terecht in je ontlasting. Je herkent het aan de kleur (pikzwart en vaak glanzend), plakkerige consistentie en sterke, doordringende geur). De ontlasting kan zwarte diarree zijn, maar is meestal meer solide, volgens Japanse darmspecialisten in een studie uit 2021.

Een melena wordt vaak veroorzaakt door overmatig en langdurig alcoholgebruik. Het vele drinken beschadigt dan direct of indirect je maag en darmen. Dit kan op verschillende manieren:

• Leverschade: Probleemdrinken kan zorgen voor ernstige leverschade (levercirrose). Je bloed wordt dan niet meer goed door de lever gepompt. Dit kan portale hypertensie (verhoogde bloeddruk in de poortader) veroorzaken en leidt zo tot gescheurde spataderen in de slokdarm (slokdarmvarices).
• Erosieve gastritis: Chronisch alcoholgebruik kan zorgen voor irritatie en ontsteking van het maagslijmvlies. Door deze erosieve gastritis ontstaan vaak kleine bloedingen die je ontlasting een donkere kleur geven en bij ernstige schade leiden tot melena.
• Medicijngebruik: Alcohol in combinatie met niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s) zoals ibuprofen of aspirine verhoogt het risico op maagbloedingen. Als dit vaak voorkomt kan dit leiden tot melena.

Andere maag-darmklachten door alcohol

Alcohol kan diverse maag-darmklachten veroorzaken, volgens gastro-enteroloog Luis Bujanda in Official Journal of the American College of Gastroenterology, zowel op korte als lange termijn. Het heeft namelijk een directe impact op het spijsverteringsstelsel, waaronder je dikke darm, twaalfvingerige darm en maag. Zo versnelt het je darmbewegingen, waardoor veel mensen last kunnen krijgen van diarree na alcoholgebruik. Buikpijn en krampen kunnen voorkomen doordat alcohol het maagslijmvlies irriteert en zorgt voor meer gas in je maag. Misselijkheid en braken ontstaan doordat alcohol maagzuur stimuleert en bij te veel alcohol je lichaam de giftige stof snel kwijt wil raken.

Op de lange termijn zorgt veel alcohol voor grote problemen. Het kan bijvoorbeeld de balans van darmbacteriën verstoren, waardoor chronische spijsverteringsproblemen ontstaan en je gevoeliger bent voor ontstekingen. Ook zorgt overmatig alcoholgebruik dat voedingsstoffen zoals B-vitamines slecht worden opgenomen, waardoor tekorten ontstaan. Maagzweren en gastritis ontstaan en verergeren door alcohol. Daarnaast zorgt chronisch alcoholgebruik voor levensbedreigende aandoeningen zoals leverfalen en diverse vormen van kanker, waaronder slokdarmkanker en maagdarmkanker.

Wanneer naar de huisarts?

Ga naar de huisarts bij bloed in je ontlasting of andere duidelijke signalen dat je maag of darm beschadigd is. Hoewel veel symptomen ook onschuldige oorzaken kunnen hebben, is het altijd verstandig om je gezondheid te laten checken. Voor zwarte poep met een teerachtige consistentie is het advies om altijd naar de huisarts te gaan, ook wanneer het niet regelmatig voorkomt en je een wisselend ontlastingspatroon hebt.

Enkele alarmsignalen en symptomen om medische hulp te zoeken zijn:

• Teerachtige, plakkerige zwarte ontlasting (melena)
• Bloedbraken
• Ernstige duizeligheid of flauwvallen
• Bleekheid en kortademigheid (teken van bloedarmoede)
• Plotselinge, hevige buikpijn
• Chronische vermoeidheid en zwakte (indicatie van bloedarmoede door bloedverlies)
• Regelmatige misselijkheid en braken (indicatie van maagzweren of gastritis)
• Opgezette buik of vochtophoping (indicatie van problemen met de lever)

Wat doet de huisarts?

De huisarts zal lichamelijk onderzoek doen (controleren van buik, bloeddruk en algemene gezondheid) en bloedonderzoek (tests voor bloedarmoede, leverwaarden en ontstekingen). Daarnaast kan je arts een ontlastingstest laten uitvoeren om bloed in de ontlasting aan te tonen. Gastroscopie wordt toegepast voor onderzoek naar maagzweren, ontstekingen of bloedingen. CT-scans en echo’s helpen bij diagnose van levercirrose en andere inwendige problemen.

Het verband tussen zwarte ontlasting en alcoholisme

Er is een duidelijk verband tussen zwarte ontlasting en alcoholisme, volgens maag-darm-leverarts Paul Harber in Textbook of Addiction Treatment. Regelmatig veel alcohol drinken heeft ernstige gevolgen voor het spijsverteringsstelsel, waaronder bloedingen die tot zwarte ontlasting leiden. Chronisch alcoholgebruik zorgt dat je maagdarmstelsel geïrriteerd blijft. Hierdoor verergeren maagzweren, raakt het maagslijmvlies ontstoken en ontstaan interne bloedingen.

Mensen met een alcoholverslaving negeren bovendien vaak waarschuwingssignalen. Denk aan zwarte poep, maar ook klachten als chronische buikpijn, onverklaard gewichtsverlies en geelzucht (teken van leverproblemen). Ze negeren deze signalen door de verslaving zelf (het verlies van controle) en vanwege de pijnverdovende werking van alcohol.

Wanneer drink je te veel?

Je drinkt te veel wanneer je als vrouw meer dan 14 standaardglazen alcohol per week drinkt of als man meer dan 21 standaardglazen alcohol. Je bent dan een overmatige drinker. Ook wanneer je maar 1 keer in de week binge drinkt val je onder deze definitie. De gezondheidsrichtlijnen voor veilig alcoholgebruik zijn echter nog scherper. Meer dan één glas alcohol per dag wordt afgeraden vanwege de verhoogde risico’s op onder andere beroerte, kanker en vroeg overlijden, volgens het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WKOF).

Veel mensen met een alcoholprobleem onderschatten de ernst en impact ervan. Heb je moeite met minderen of stoppen, ondanks goede voornemens? Heeft je drinken invloed op je gezondheid, werk of relaties? Merk je dat je steeds meer alcohol nodig hebt om hetzelfde effect te voelen? Ervaar je ontwenningsverschijnselen wanneer je stopt, zoals trillen, zweten en angstgevoelens? Als je jezelf in een of meer van deze signalen herkent, is het belangrijk om hulp te zoeken.

Lees ook: Wanneer ben je alcoholist?

Behandelopties voor alcoholproblemen

Er zijn verschillende behandelopties voor een alcoholprobleem, maar alles begint met de erkenning dat je een probleem hebt met drinken. Hierna kun je een geschikte behandeling zoeken in overleg met een huisarts of gespecialiseerde verslavingszorg.

Voor probleemdrinkers is een ambulante behandeling vaak de eerste optie. Je gaat dan bijvoorbeeld een of meerdere dagen per week naar een kliniek of therapeut voor gesprekken met een behandelaar of voor groepstherapie. De behandeling is gericht op gedragsverandering en het omgaan met triggers. Het heeft als voordeel dat je in je dagelijkse omgeving blijft en je werk en gezin kunt combineren met de behandeling. Wel duurt een behandeling vaak lang en is de kans op terugval relatief groot, volgens een studie uit 2001 in Drug and Alcohol Dependence.

Slaat een ambulante behandeling niet aan of is er sprake van een ernstige verslaving? Dan wordt klinische opname aanbevolen. In een kliniek volg je een intensieve behandeling in een afgeschermde omgeving zonder alcohol. Je krijgt hier medische en psychologische begeleiding om te helpen bij de alcoholdetox (ontwenning) en het voorkomen van een terugval. Een klinische behandeling is het meest effectief en snelst. Wel moet je het normale leven wekenlang (en soms zelfs maandenlang) pauzeren. Soms wordt daarom voor een combinatiebehandeling gekozen. Je ontwent dan korte tijd in een kliniek en volgt hierna op afstand (ambulant) therapie. Nazorg en terugvalpreventie staan hierbij ook centraal.

Zoek jij hulp voor een drankprobleem of wil je iemand in je omgeving helpen? Bel nu onze hulplijn, 020 – 245 7480, voor advies op maat over jouw situatie.

Veelgestelde vragen