Interventie bij verslaving: Effectieve hulp voor naasten

Een interventie bij verslaving is een confrontatie tussen naasten en een verslaafd persoon, waarbij het doel is om iemand te laten inzien dat hulp nodig is. Interventies zijn nuttig omdat ze tot een doorbraak kunnen leiden in de bewustwording over de verslavingsproblemen en motivatie om hulp te zoeken. Hoewel interventies tijdens alle fases van de verslaving kunnen plaatsvinden, zijn vroege interventies vooral belangrijk. In dit stadium kan namelijk ernstige gezondheidsschade en andere negatieve gevolgen nog worden vermeden. Deze pagina biedt een overzicht aan informatie over interventie bij verslaving en hoe je als naaste kunt helpen.

Wat is een interventie?

Een interventie is een geplande ingreep waarbij familieleden, vrienden en professionals iemand met een verslaving confronteren met de gevolgen die de verslaving heeft voor hen en de persoon zelf. Het doel van een interventie is om de verslaafde persoon te motiveren om hulp te zoeken en te stoppen met het problematisch gedrag. De interventie zelf volgt vaak een vaste structuur en vindt plaats in een veilige omgeving. In veel gevallen wordt een interventie (be)geleid door een professional, volgens het handboek Treating Addiction: A Guide for Professionals.

Interventie definitie

De definitie van een interventie is een doelgerichte confrontatie met een verslaafde door naasten uit de omgeving. Elke interventie heeft drie belangrijke kenmerken:

1. Bewustwording: De interventie probeert de verslaafde persoon bewust te maken van de ernst van het gedrag voor de eigen gezondheid en de impact ervan op anderen.
2. Motivatie: De bijeenkomst van naasten bij een interventie heeft als boodschap dat er steun en zorg aanwezig is om te veranderen.
3. Hulp zoeken: Door een interventie wordt de druk opgevoerd voor professionele hulp inschakelen en tegelijkertijd de drempel verlaagd om deze stap te zetten.

Soorten interventies

Interventies kunnen verschillen in de omstandigheden waarin ze plaatsvinden, door wie ze worden aangestuurd en wie de deelnemers zijn. Het doel van de interventie blijft echter meestal hetzelfde, volgens een studie uit 2017 in Addiction. Meestal zijn familieleden, vrienden en zorgprofessionals betrokken. Soms spelen ook collega’s een rol; er wordt dan gesproken van een zakelijke interventie.

Drie belangrijke soorten interventies zijn:

• Familie-interventie
• Professionele interventie met een interventionist
• Acute interventie in crisissituaties

Familie-interventie

Een familie-interventie is een interventie waarbij familieleden en soms goede vrienden bijeenkomen om een verslaafde persoon te confronteren. De interventie heeft een zorgzaam en warm karakter. Om emoties op de juiste manier te begeleiden en de kans op een positief resultaat te vergroten, is er vaak professionele begeleiding van een therapeut of interventionist. Deze staat echter vooral op de achtergrond, in tegenstelling tot een professionele interventie.

Professionele interventie met een interventionist

Bij een professionele interventie hebben professionele interventionisten de leiding over de bijeenkomst. Denk bijvoorbeeld aan bekende interventionisten als Maarten Dammers en Peter ter Horst, bekend van hun optredens in het tv-programma Verslaafd! Deze interventionisten organiseren de interventie, kunnen bepalen wie er aanwezig mag zijn en geven duidelijke instructies aan de deelnemers. Ze zorgen dat een interventie ordelijk verloopt en de meeste kans van slagen heeft dat iemand hulp accepteert. Door het meer neutrale karakter kan deze boodschap soms krachtiger overkomen dan bij een familie-interventie. Soms heeft de interventionist ook een concreter aanbod van hulp, bijvoorbeeld wanneer deze werkzaam is bij een verslavingskliniek.

Acute interventie in crisissituaties

Een acute interventie is een snelle en doelgerichte interventie die plaatsvindt in een crisissituatie. Dit kan zijn wanneer een verslaafde een overdosis of alcoholvergiftiging heeft gehad, of last heeft van suïcidale gedachten. Het doel van een acute interventie is om (verdere) levensbedreigende situaties te voorkomen en de verslaafde persoon te stabiliseren. Vaak wordt deze interventie uitgevoerd door een crisisteam of zorgverleners van de spoedeisende hulp. De focus van de interventie ligt op de eigen gezondheid van de persoon, in plaats van de impact van de verslaving op de omgeving. Wel kan de omgeving zo’n interventie aanvragen wanneer zij zich ernstig zorgen maken.

Herkennen van de noodzaak voor interventie

De ziekte verslaving werkt geleidelijk en in fases, volgens de huidige inzichten van de wetenschap. Door op tijd signalen van dwangmatig gedrag door een verslaving te herkennen, is het mogelijk om de gevolgen hiervan te beperken. In plaats van met lede ogen aanzien hoe een verslaving volledig de controle heeft overgenomen, kan dan tijdig hulp worden geboden. De signalen van verslaving omvatten fysieke veranderingen, nieuw gedrag en problemen in iemands sociaal leven.

Lees ook onze artikelen over het gedrag van een verslaafde, het herkennen van symptomen van drugsgebruik en hoe je bij jezelf een verslaving kunt herkennen.

Het juiste tijdstip van een interventie verschilt per persoon. De noodzaak voor een interventie is onder meer afhankelijk van de situatie in het dagelijks leven (zoals ontslag op werk of uitvallen op school) die ontstaat door het probleemgedrag, of de verslaving zorgt voor gevaarlijk gedrag (zoals rijden onder invloed) en of eerdere pogingen tot hulp zijn gestrand (zoals ambulante zorg). Zijn één of meerdere van deze kenmerken op jouw naaste van toepassing? Een interventie bij verslaving kan dat de juiste en noodzakelijke stap zijn.

Een interventie voorbereiden

Het succes van een interventie is van verschillende zaken afhankelijk, maar een goede voorbereiding is altijd een belangrijke voorwaarde. In de eerste plaats moet een interventie team worden samengesteld. In goed overleg wordt bepaald wie bij de interventie aanwezig moet zijn (en dit ook wilt). Een interventionist kan hierbij een belangrijke rol spelen. Aan de hand hiervan kan vervolgens een geschikte locatie worden gekozen (vaak een neutrale omgeving waarin de verslaafde persoon zich comfortabel voelt) en een juist moment (een tijdstip waarop alle deelnemers beschikbaar zijn en de persoon niet onder invloed is).

Wanneer een professionele interventionist wordt ingehuurd, neemt deze meestal de voorbereiding van de interventie op zich. Zo stelt de interventionist een uitgebreid interventieplan op waarin doelen worden vastgesteld, welke boodschappen de interventie moet bevatten en informatie over de timing van de interventie. Ook zorgt de interventionist voor een duidelijke structuur, waarin de deelnemers weten wat hun rol is en wat er van hen wordt verwacht. Daarnaast is het belangrijk dat er een plan is voor ná de interventie. Een interventie is namelijk het meest effectief wanneer iemand hulp accepteert en vrijwel meteen een behandeling kan beginnen.

Het verloop van een interventie plegen

Een interventie plegen bestaat normaal gesproken uit vier fases: de voorbereiding, de confrontatie, de reactie en nazorg.

1. Voorbereiding: De voorbereiding van een interventie omvat het maken van een planning, het samenstellen van een team en het mogelijk inschakelen van een professionele interventionist die het proces begeleidt. Het is belangrijk dat er een veilige omgeving wordt gevonden waar de interventie kan plaatsvinden en dat een concreet hulpaanbod is vastgesteld.
2. Confrontatie: Tijdens de interventie confronteren het team en de interventionist de verslaafde. Iedereen krijgt de gelegenheid om op eerlijke en open wijze te bespreken wat de gevolgen van de verslaving voor hem of haar zijn geweest. Het is belangrijk dat hierbij ook steun en hoop wordt geboden; een interventie moet geen ‘afrekening’ zijn. Een boodschap komt effectiever over met een positieve benadering.
3. Reactie: De verslaafde persoon reageert op de gedeelde zorgen van de deelnemers. Het is belangrijk dat deze hierbij tijd en ruimte krijgt. Verzet of regelrechte afwijzing van hulp kunnen heftige emoties oproepen. Het is belangrijk dat deelnemers kalm blijven bij mogelijke provocaties. Ook als een interventie niet meteen succes heeft, kan deze toch op lange termijn voor positieve verandering zorgen.
4. Nazorg: Wanneer het aanbod van hulp wordt geaccepteerd, begint een proces van behandeling. Als een interventie nodig is, is er vaak al sprake van een ernstige verslaving. Meestal vindt hulp daarom plaats in de vorm van klinische opname.

Interventies voor specifieke verslavingen

De principes van een interventie zijn voor alle verslavingen grotendeels hetzelfde. Wel is het vaak goed om bepaalde aspecten bij een specifieke verslaving te benadrukken tijdens de interventie, volgens verslavingswetenschapper Frederick Muench in Psychology of Addictive Behaviors. Zo kunnen gevolgen voor de eigen gezondheid en de omgeving flink verschillen bij een verslaving aan alcohol en een gokverslaving.

• Interventie alcoholist: Voor een effectieve aanpak bij alcoholverslaving is het goed om de fysieke gevolgen van de verslaving te benadrukken. Zo zorgt alcoholmisbruik voor grote uiterlijke veranderingen. Tijdens een interventie kun je ook benoemen dat er veel verschillende behandelopties zijn voor alcoholisme.
• Interventies drugsgebruik: De gevolgen en risico’s van drugs kunnen erg verschillen. Zo is de geestelijke afhankelijkheid bij cocaïne vooral belangrijk, terwijl heroïne lichamelijk zeer verslavend is. Het benoemen van specifieke risico’s per middel laat aan de verslaafde inzien dat je tijd en moeite hebt gestopt in het begrijpen van de werking en klachten van een drug.
• Interventies bij gedragsverslavingen: Gedragsverslavingen zoals gokken en gamen hebben vooral psychologische effecten zoals angst, depressie en isolatie. Ook werken ze erg door op het dagelijks leven. Interventies bij gedragsverslavingen kunnen daarom benadrukken hoe relaties zijn verstoord en het functioneren op werk of school onmogelijk is geworden door de verslaving.

Betrokkenheid van familie bij een interventie verslaafd familielid

Als naasten kun je een verslaafd familielid op verschillende manieren ondersteunen tijdens de interventie. Allereerst kun je een volwaardig deelnemer aan de interventie zijn. Dit betekent dat je betrokken bent bij de voorbereiding, een boodschap opstelt en deze tijdens de interventie deelt, en ondersteuning biedt voor hulp na de interventie.

Sommige mensen kiezen ervoor om niet te spreken tijdens de interventie, bijvoorbeeld vanwege de heftige persoonlijke emoties die ze ervaren. Je kunt dan alsnog vooraf informatie verzamelen, hulpopties identificeren en bij de interventie aanwezig zijn. Onthoud verder dat je eigen welzijn belangrijk is. Zorg daarom dat je grenzen trekt om jezelf te beschermen, zelfs wanneer dit zorgt voor gevoelens van schuld.

Lees meer over hulp voor familieleden bij verslaving

Na afloop van de interventie

Bij een geslaagde interventie is het belangrijk om direct een proces van hulp en behandeling in te gaan, zodat de mogelijkheid van herstel wordt aangegrepen. Denk bijvoorbeeld aan een intakegesprek dezelfde dag nog voor een opname in een kliniek of ambulante behandeling. Een goede voorbereiding (vooraf informeren van een verslavingsdeskundige of afkickkliniek) is hiervoor cruciaal. Zorg ook dat directe behandeling mogelijk is. Veel klinieken in Nederland hanteren bijvoorbeeld wachtlijsten van minimaal enkele maanden, maar direct afkicken in het buitenland is vaak wel mogelijk.

Een interventie geeft vaak ook niet het gewenste resultaat. Zo kan de verslaafde hulp weigeren of na korte tijd weer een terugval hebben. Bij een mislukte interventie is zelfzorg van groot belang. Hoewel negatieve emoties en gevoelens van teleurstelling begrijpelijk zijn, is het belangrijk om je eigen mentale gezondheid hierdoor niet te laten schaden. Een therapeut of steungroep kan je hierbij helpen. Naar een nieuwe interventie toewerken is ook een optie, mits je hiervoor de mentale energie hebt.

Professionele ondersteuning bij interventies

Om de kans op succes te vergroten is professionele ondersteuning bij een interventie altijd verstandig. Een interventionist kan ook nodig zijn wanneer je merkt dat je je overweldigd voelt en merkt dat je niet in staat bent om een succesvolle interventie op te zetten. Daarnaast is het goed om een interventionist aan te nemen wanneer eerdere pogingen met alleen familieleden onsuccesvol waren.

Een gekwalificeerde professional dient een achtergrond in de verslavingszorg te hebben. Een interventionist is vaak ook ervaringsdeskundige, waardoor deze beter begrijpt hoe een verslaafd persoon op de juiste manier kan worden geraakt.

Aanbevelingen voor een goede interventionist kun je vinden in steungroepen voor verslaafden. Ook kun je online een interventie aanvragen bij sommige verslavingszorginstellingen of freelance interventionisten. Houd er rekening mee dat je de kosten voor de interventie meestal zelf moet dragen. Een interventie wordt in Nederland namelijk niet vergoed door de zorgverzekeraar. De verslavingsbehandeling valt normaal wel onder je basisverzekering.

Veel gestelde vragen over interventie verslaving