Gabapentine is een populair anti-epilepticum met brede toepassingen, maar heeft ook een flink bijwerkingenprofiel en een mogelijk risico op verslaving. Gabapentine, ook bekend onder de merknaam Neurontin, wordt de laatste jaren steeds meer misbruikt door gebruikers vanwege de kalmerende werking en euforische gevoelens die het medicijn kan geven. Lichamelijke tolerantie ontstaat echter snel en stoppogingen leiden vaak tot heftige ontwenningsverschijnselen. Lees op deze pagina alles over de werking van gabapentine, richtlijnen voor veilig gebruik en wat je kunt doen bij een afhankelijkheid.
Inhoud
Wat is Gabapentine?
Gabapentine is een geneesmiddel dat symptomen van epilepsie, perifere neuropathische pijn en het rusteloze benen syndroom verlicht. Het medicijn zorgt dat verschillende boodschapperstofjes in de hersenen en het zenuwstelsel tijdelijk anders werken. Hierdoor ervaar je minder pijn en worden epileptische aanvallen onderdrukt.
De werking van gabapentine op deze neurotransmitters zorgt wel vaak voor bijwerkingen. Ook is er een risico op het ontwikkelen van afhankelijkheid wanneer je gabapentine te lang of in te hoge doseringen gebruikt. Het verslavingspotentieel van gabapentine heeft onder meer te maken met de mogelijke euforische en kalmerende effecten van het medicijn, volgens de Duitse neurofarmacoloog Udo Bonnet.
Wat zijn de toepassingen van gabapentine?
De toepassingen van gabapentine zijn vooral het behandelen van epilepsie en het verlichten van pijn door zenuwschade, zoals perifere neuropathische pijn. Het medicijn kan ook helpen bij psychische klachten, zoals een angststoornis en paniekaanvallen. Daarnaast wordt gabapentine soms ingezet bij het verlichten van ontwenningsverschijnselen tijdens een detox van alcohol of drugs, volgens een studie uit 2011 in Journal of Clinical Psychopharmacology.
Mogelijke toepassingen van gabapentine zijn:
- Verminderen van epileptische aanvallen
- Verlichten van zenuwpijn (zoals perifere neuropathische pijn door gordelroos)
- Beperken van opvliegers bij bijvoorbeeld borstkanker
- Behandelen van rusteloze benen syndroom
- Verminderen van psychische klachten zoals angst en paniekaanvallen
- Verlichten van ontwenningsverschijnselen bij alcoholisme en drugsverslaving
Hoe werkt Gabapentine?
Gabapentine werkt door een paar belangrijke neurotransmitters in het zenuwstelsel anders te laten functioneren. Het beïnvloedt met name de remmende neurotransmitter GABA. Gabapentine zorgt voor een verhoging van de activiteit van GABA-stofjes in het zenuwstelsel. Hierdoor worden meer pijnsignalen afgeremd en blijven abnormale zenuwsignalen (die een rol spelen bij epilepsie) beperkt.
Het exacte werkingsmechanisme van gabapentine is voor wetenschappers echter nog niet duidelijk, volgens een studie uit 2023 in het vakblad Pain Practice. Zo wordt nog niet goed begrepen hoe gabapentine helpt bij het verminderen van angst en paniekaanvallen. Ook is nog onduidelijk hoe gabapentine precies helpt bij rusteloze benen. Er vindt daarom nog steeds veel onderzoek naar gabapentine plaats om te beoordelen hoe het geneesmiddel kan helpen bij andere aandoeningen.
Dosering en toediening van Gabapentine
Gabapentine is beschikbaar als tablet, capsule en vloeistof. In de praktijk wordt het geneesmiddel vooral geslikt als tablet en capsule met water. De juiste dosering voor gabapentine hangt af van de aandoening waarvoor je het medicijn gebruikt en de vorm waarmee je gabapentine inneemt. Een lage dosering ligt rond de 900 tot 1200 mg per dag en kan verhoogd worden naar maximaal 3600 mg. De dosering kan verder worden aangepast op basis van leeftijd en gewicht (kinderen).
Normaal gesproken neem je gabapentine drie keer per dag in. Een onderhoudsdosering moet je langzaam opbouwen. Meestal gaat dit in stapjes van 300 mg per dag of een paar dagen. De effecten van gabapentine zijn hierdoor voor veel gebruikers pas na een paar weken merkbaar, volgens de geneesmiddelendatabank van het Zorginstituut Nederland.
Wat zijn de bijwerkingen van gabapentine?
De bijwerkingen van gabapentine zijn uiteenlopende lichamelijke en psychische klachten, van hoofdpijn, vermoeidheid en maag-darmklachten tot meer zeldzame bijwerkingen zoals urine incontinentie, seksuele disfunctie en een verminderde nierfunctie. Sommige klachten komen alleen of met name voor bij kinderen (agressief gedrag, longontsteking en luchtweginfectie), volgens een Amerikaanse studie in Epilepsia. Andere bijwerkingen zoals vermoeidheid en virale infectie komen in elke leeftijdsgroep regelmatig voor (1-10% van de gebruikers).
Veel voorkomende bijwerkingen van gabapentine zijn:
- Slaperigheid en vermoeidheid
- Duizeligheid en wazig zien
- Coördinatieproblemen
- Misselijkheid
- Gewichtstoename
- Zwellingen, met name in de armen en benen
- Virale infectie
- Tremoren
Interacties met Gabapentine
Verschillende medicijnen hebben interactie met gabapentine, waardoor ze de werking beïnvloeden en bijwerkingen versterken. Bespreek altijd met je arts welke medicatie en andere middelen je inneemt om gezondheidsrisico’s te voorkomen.
Enkele medicijnen en andere middelen met interacties met gabapentine zijn:
- Alcohol
- Medicatie met een kalmerende werking op het zenuwstelsel, zoals benzodiazepinen en andere anti-epileptica
- Opiaten, zoals morfine en heroïne
- Antidepressiva, waaronder selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s)
Gebruik tijdens zwangerschap
Veilig gebruik van gabapentine tijdens de zwangerschap is niet gegarandeerd, volgens Italiaanse neurologen van het Institute of Neurological Sciences in Bologna in een studie uit 2018. Er is echter nog geen breed onderzoek uitgevoerd onder gebruikers naar de mogelijke bijwerkingen en schadelijke effecten van gabapentine op de foetus. Bovendien lijken mogelijke risico’s, zoals aangeboren afwijkingen, zeer klein te zijn. Overleg altijd met je arts over het gebruik van gabapentine tijdens de zwangerschap. Zo kan er worden gekozen voor alternatieve medicatie of verlaging van de dagelijkse dosering.
Hoe moet je Gabapentine afbouwen?
Je moet gabapentine geleidelijk afbouwen om de kans op en de ernst van ontwenningsverschijnselen te beperken. Het afbouwschema voor gabapentine verschilt per gebruiker en is onder meer afhankelijk van de hoogte van je dagelijkse dosering, ander medicijngebruik en de reden waarom je gabapentine gebruikte. Zelf een dosering langzaam afbouwen wordt daarom niet aangeraden. In overleg met je arts wordt besloten hoe snel of langzaam je veilig kunt afbouwen.
Bij de meeste gebruikers gaat het afbouwen per week om een afname van tussen de 10 tot 25% van je dagelijkse dosering. Dit betekent dat het soms meerdere maanden kan duren voordat je volledig gestopt bent met gabapentine.
Verband tussen Gabapentine en verslaving
Gabapentine wordt de laatste jaren steeds meer in verband gebracht met verslaving. Dit heeft vooral te maken met het toenemende misbruik van het geneesmiddel als recreatieve drug, volgens een studie uit 2017 in Drugs. Gabapentine geeft in vooral hoge doseringen aan gebruikers een gevoel van ontspanning en euforie, helpt angstgevoelens verminderen en kan de effecten van andere drugs zoals opiaten versterken.
Langdurig gebruik van gabapentine is riskant omdat het kan leiden tot lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid. Je krijgt dan last van heftige ontwenningsverschijnselen wanneer je het geneesmiddel niet inneemt en verliest de controle over het gebruik. Dit kan uiteindelijk leiden tot chronische gezondheidsproblemen, geestelijke aftakeling en zelfs plotseling overlijden.
Wat zijn de symptomen van een gabapentine verslaving?
De symptomen van een gabapentine verslaving zijn:
- Je neemt hogere doses in dan voorgeschreven
- Je gebruikt het geneesmiddel vaker dan voorgeschreven om ontwenning te voorkomen
- Je zoekt naar andere manieren om gabapentine in te nemen om sneller effecten te ervaren (zoals vermalen en snuiven)
- Je hebt steeds hogere doseringen nodig om dezelfde effecten te ervaren
- Je ervaart heftige ontwenningsverschijnselen wanneer je een tijd gabapentine niet gebruikt
- Je krijgt last van psychische klachten zoals depressie en (in zeldzame gevallen) psychose
Behandeling van gabapentine verslaving
Behandeling van een verslaving aan gabapentine bestaat meestal uit een detoxtraject en therapie, net zoals bij andere medicijnverslavingen. Onder medische begeleiding word je geholpen bij het afbouwen en afkicken van gabapentine. Dit duurt soms een paar maanden, omdat de genomen doseringen aan gabapentine bij verslaafden vaak erg hoog zijn. Wanneer je om medische redenen gabapentine gebruikte, zal tijdens dit detoxtraject ook gezocht worden naar veilige alternatieven.
Na de lichamelijke ontwenning volg je vaak psychotherapie. Dit is een vorm van therapie die draait om individuele gesprekken tussen jou en een therapeut. In de verslavingszorg wordt vaak de benadering van cognitieve gedragstherapie toegepast. Je leert dan je verslavingsgedrag beter te begrijpen en leert om negatieve gedragspatronen en gevoelens anders te verwerken. Zo help je een terugval in je gebruik van gabapentine te voorkomen.
Een traject van detox en therapie kun je op afstand volgen (ambulant) of in een kliniek. Een klinische opname zorgt vaak voor een ‘steviger’ resultaat en verkleint de kans op terugval. Je krijgt dan 24/7 begeleiding en wordt niet omringd met de dagelijkse verleidingen. Wel kan klinische opname bij een afhankelijkheid aan gabapentine niet voor iedereen een optie zijn, omdat een behandelingstraject (vooral de detox) maanden kan duren.
Wil je meer weten over een behandeling van gabapentine verslaving en welke opties het meest geschikt zijn in jouw situatie? Bel 020 – 245 7480 en krijg persoonlijk en deskundig advies van onze medewerkers.
Veelgestelde vragen over Gabapentine
Is Gabapentine verslavend?
Ja, gabapentine heeft een verslavende werking door de euforische en kalmerende effecten die gebruikers ervaren. Je kunt zowel lichamelijk als geestelijk afhankelijk raken aan het gebruik van gabapentine.
Hoe snel werkt Gabapentine?
Het duurt meestal een paar weken voordat de effecten van gabapentine volledig merkbaar zijn. Dit heeft ook te maken met de noodzaak om een dosering langzaam op te bouwen.
Mag ik autorijden als ik gabapentine gebruik?
Nee, autorijden bij het gebruik van gabapentine is niet veilig door bijwerkingen zoals vermoeidheid, duizeligheid en coördinatieproblemen.
Kan ik alcohol drinken tijdens het gebruik van gabapentine?
Nee, de combinatie van alcohol en gabapentine heeft namelijk een verhoogde kans op ernstige gezondheidsrisico’s zoals ademhalingsdepressie.
Welke alternatieven zijn er voor gabapentine?
Voor mensen met contra-indicaties, zoals een nieraandoening, een voorgeschiedenis van verslaving of overgevoeligheid voor pancreatitis, overwegen artsen meestal in overleg veilige alternatieven zoals pregabaline, benzodiazepinen en anti-epileptica zoals levetiracetam.
Kan ik stoppen met gabapentine als mijn klachten over zijn?
Ja, maar je kunt niet plotseling stoppen met gabapentine wanneer je klachten over lijken te zijn. Abrupt stoppen zorgt namelijk voor een heftige ontwenning. In overleg met je arts wordt daarom bij gabapentine altijd een afbouwschema opgesteld, zodat je in kleine hoeveelheden veilig afbouwt zonder last te hebben van ernstige ontwenningsverschijnselen.