Designer drugs: Soorten, risico's en verslaving

Designer drugs zijn een brede categorie psychoactieve stoffen waarvan vaak nog weinig bekend is over de effecten en gezondheidsrisico’s. Designer drugs worden altijd in laboratoria gemaakt, meestal aan de hand van klassieke drugs zoals amfetaminen, opiaten en cannabis. Door scheikundige aanpassingen ontstaan zo nieuwe psychoactieve stoffen met een andere werking en nieuwe effecten. Op deze pagina bespreken we alle bekende designer drugs, mogelijke risico’s van het gebruik en hoe verslavend designer drugs kunnen zijn.

Wat zijn designer drugs?

Designer drugs zijn psychoactieve stoffen die in laboratoria worden gemaakt en gevaarlijk zijn door hun onbekende effecten en bijwerkingen. Ze worden ook wel nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) of research chemicals genoemd. Designer drugs zijn vaak gebaseerd op bestaande, ‘klassieke’ drugs, maar werken iets anders door kleine wijzigingen aan de moleculaire structuur. Hierdoor kunnen nieuwe effecten optreden. Veel soorten designer drugs zijn bovendien kopieën van elkaar, volgens een studie uit 2014 in Analytical and Bioanalytical Chemistry. Door de stoffen van een illegale designer drug een klein beetje aan te passen, ontstaat namelijk juridisch gezien een nieuwe drug die buiten de wetgeving valt.

Welke bekende designer drugs zijn er?

Er zijn veel bekende designer drugs voor verschillende categorieën drugs, waaronder stimulerende middelen, verdovende stoffen en hallucinogenen. Een designer drug heeft officieel meestal een beperkte levensduur. Na enkele jaren zal een overheid deze namelijk vaak als illegaal bestempelen in nieuwe wetgeving. Dankzij kleine aanpassingen aan de chemische structuur van een illegale designer drug, kan deze echter voortleven in een ‘nieuwe’ drug. De relatie tussen zulke (illegale) drugs is vaak te zien aan kleine naamverschillen. Denk bijvoorbeeld aan de designer drugs 2MMC, 3MMC, 3CMC en 4MMC, die vrijwel dezelfde ‘nieuwe’ psychoactieve stoffen bevatten.

Enkele bekende designer drugs zijn:

• 2CB: Door de combinatie van stimulerende en hallucinogene effecten is 2CB een populaire partydrug geworden. De werking van het tripmiddel lijkt op een combo van MDMA en LSD.
• 3MMC (2MMC / 3CMC / 4MMC): Het gebruik van 3MMC is (ironisch genoeg) toegenomen in Nederland sinds een verbod in 2021. Net zoals bij XTC en cocaïne, voelen gebruikers zich euforisch en krijgen ze een boost in energie.
• Flakka (Alfa-PVP): De ‘zombiedrug’ Flakka geeft al in kleine hoeveelheden sterke stimulerende effecten aan gebruikers en leidt vaak tot agressie richting de omgeving. Het behoort tot de groep synthetische cathinonen.
• 4FA (4FMP / 4FMA): Mensen die 4FA innemen worden empathischer en krijgen meer energie. De effecten lijken op een combinatie van XTC en speed.
• Spice (synthetische cannabinoïden): Synthetische cannabis, vaak Spice genoemd, is een stuk gevaarlijker dan normale wiet. Zo zijn de effecten meer onvoorspelbaar en kunnen ernstige bijwerkingen zich voordoen.

Zijn designer drugs gevaarlijk?

Ja, designer drugs zijn gevaarlijk omdat ze onbekende effecten en bijwerkingen hebben. Van verschillende middelen is ook weinig bekend over de mogelijke risico’s van langdurig gebruik, volgens verslavingsonderzoeker Bertha Madras in Journal of Global Drug Policy and Practice. Dit komt doordat veel designer drugs nog maar korte tijd op de markt worden aangeboden en nog onvoldoende onderzocht zijn. Hoewel bestaande drugs ook risicovol zijn, is meestal meer bekend over de werkzame stoffen en mogelijke complicaties waartoe het gebruik kan leiden. Dit maakt het makkelijker voor medisch personeel om te reageren op acute, ernstige complicaties en om gezondheidsschade door langdurig gebruik te behandelen.

De risico’s van designer drugs

Er zijn veel risico’s aan het gebruik van designer drugs. Van gebruikers wordt bijvoorbeeld vaak gezegd dat ze proefkonijnen zijn. Niemand weet namelijk goed hoe bepaalde research chemicals doorwerken op je lichaam, in tegenstelling tot een klassieke bestaande drug. Verschillende soorten designer drugs kunnen bovendien tot onvoorspelbare bijwerkingen leiden wanneer ze worden gecombineerd met andere middelen zoals medicatie en ‘klassieke’ drugs, volgens onderzoeker Rachel Tyndale van het Canadese Centre for Addiction and Mental Health.

Enkele risico’s van designer drugs zijn:

• Onbekende samenstelling. Van veel designer drugs is het niet duidelijk welke stoffen er precies in zitten.
• Moeilijk te doseren. Vanwege onbekende en sterke effecten, naast onduidelijkheid over de inhoud, is er grote kans op overdosis.
• Onvoorspelbare werking. Gebruikers zijn vaak proefkonijn en kunnen verrast worden door de effecten en bijwerkingen. Zo is er een risico op een psychose en beroertes.
• Gebrek aan kennis. Naar veel designer drugs is nog onvoldoende onderzoek gedaan, waardoor je niet weet wat voor schade je lichaam en hersenen oplopen bij langdurig gebruik.
• Verslaving. Veel soorten designer drugs hebben net zoals bestaande drugs een verslavende werking. Gespecialiseerde behandelingen ontbreken echter nog vaak, zoals speciale medicatie tegen ontwenningsverschijnselen.

Hoeveel mensen gebruiken designer drugs?

Honderdduizenden mensen gebruiken designer drugs in Nederland. Uit onderzoek van de Nationale Drug Monitor is bijvoorbeeld bekend dat meer dan 200.000 Nederlanders 3MMC hebben geprobeerd of nog gebruiken. Het aantal gebruikers van andere populaire research chemicals loopt ook in de vele tienduizenden.

Hoewel concrete cijfers lastig te achterhalen zijn, is de afgelopen jaren een forse stijging zichtbaar in de populariteit van veel research chemicals. Zo worden er steeds meer vergiftigingen door designer drugs gerapporteerd aan het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Het aantal meldingen over vergiftigingen met 3MMC verdubbelde bijvoorbeeld in 2024 ten opzichte van 2023.

Tips bij het gebruik van designer drugs

Enkele tips bij het gebruik van designer drugs zijn:

1. Doe je research. Lees je van tevoren goed in over de mogelijke effecten en bijwerkingen van een designer drug, zodat je de juiste set en setting kunt voorbereiden.
2. Gebruik met mate. Controleer wat veilige doseringen voor beginnende gebruikers zijn om bijwerkingen te voorkomen en de kans op tolerantie (en verslaving) te beperken.
3. Laat je drugs testen. In Nederland kun je je drugs gratis laten testen. Zo kun je uitsluiten dat je designer drug ook andere bestaande drugs of vreemde stoffen bevat.
4. Zorg voor een veilige setting. Door anderen te informeren over je drugsgebruik en dit te doen in een gecontroleerde setting, kun je vervelende bijwerkingen uitsluiten en krijg je sneller de juiste hulp bij een verkeerde reactie.
5. Combineer niet met andere middelen. Zeker bij designer drugs is het erg riskant om andere middelen tegelijkertijd te gebruiken. Van veel research chemicals is namelijk nog niet altijd bekend welke mogelijke interacties ze kunnen hebben.

Kun je verslaafd raken aan designer drugs?

Ja, je kunt verslaafd raken aan designer drugs door de werking die ze hebben op je hersenen. Het verslavingsrisico is bij sommige designer drugs nog niet onomstotelijk bewezen. Wel werken de meeste designer drugs wel op een vergelijkbare manier als klassieke drugs, volgens onder meer een studie uit 2014 in The Journal of Human Pharmacology and Drug Therapy. Ze beïnvloeden belangrijke neurotransmitters in de hersenen voor hun effecten, waardoor je op de lange termijn lichamelijk afhankelijk wordt. Daarnaast creëren verschillende designer drugs cravings bij gebruikers en krijg je last van ontwenningsverschijnselen wanneer je een tijdje overslaat. Dit maakt het lastig om te stoppen, waardoor een verslaving zich verder kan ontwikkelen.

Afkicken en behandeling van een designer drugs verslaving

Succesvol en veilig afkicken van een verslaving aan designer drugs vereist altijd professionele hulp. In de eerste plaats omdat de ontwenningsverschijnselen van sommige designer drugs levensgevaarlijk zijn. Je kunt daarom het beste een detox met medische begeleiding volgen om je lichaam veilig te ontgiften van alle psychoactieve stoffen. Gemiddeld duurt zo’n detox een week, afhankelijk van de drug en de ernst van de verslaving.

Na de ontwenning zijn de volgende behandelmethoden beschikbaar voor een designer drugs verslaving:

• Medicatie: Bestrijden van psychische klachten, onderliggende problemen en mogelijke cravings. Vooral voorgeschreven wanneer er sprake is van een dubbele diagnose.
• Psychotherapie: Therapievormen waarbij je gesprekken voert met een therapeut om je verslaving beter te begrijpen en gedrag te kunnen veranderen. Vooral cognitieve gedragstherapie wordt als psychotherapie veel toegepast in de verslavingszorg.
• Counseling: Aanleren van copingmechanismen en het bespreken van meer alledaagse problemen waar je tijdens je herstel tegenaan loopt.
• Steungroepen: Gemeenschappen waar je met lotgenoten ervaringen en advies deelt over verslaving en het herstel ervan. Narcotics Anonymous (NA) is een van de grootste steungroepen voor drugsverslaving in Nederland.
• Aanvullende therapie: Alternatieve therapieën of zorg, van meditatie tot kunsttherapie, die helpen om je ervaringen te verwerken en je verslaving te overwinnen.

Zoek jij professionele hulp voor een verslaving aan een designer drug? Neem contact op met een van onze medewerkers via 020 – 245 7480 en krijg persoonlijk advies over de meest geschikte behandelmogelijkheden in jouw situatie.

Veelgestelde vragen over designer drugs